عةشيرةي مامةش


زنجيرة وتاريَك لةبارةي

ريَورَةسمةكاني ولآتي كوردةواري

دوكتؤر سؤران كوردستاني


كورتةوتاري ثيَنجةم

    عةشيرةي مامةش

    يةكيَ لة هوَزةكاني ناوضةي موكريان و مةلَبةندي لاجان و شارستاني ثيرانشار؛ عةشيرةي بةناوبانطي (مامةش)ة.

    بة ثيَي موستةنةدات و بةلَـطةكاني ميَذوويي؛ بة دريَذايي‌ي ضةند سةدةي ثيَشوو؛ ئةم هؤزة  بة يةكيَك لة دةسةلآتدارترين عةشايري روَذاواي سةرزةويني ئيَران هاتووةتة ئةذمار.

    قةلَةمرَةوي هوَزي مامةش دةشتي لاجان دادةطريَ و جاران ناوةندي دةسةلآتداريي ئةم عةشيرةية (قةلآي ثةسويَ) بووة.

    ئيَستا لة روَذطاري ئيَمةدا؛ سةروَكي ئةم هوَزة حةسةن ئاقاي ئةميرعةشايري؛ نةوةي قةرةني ئاقاي مامةشة كة لة ديَي (طرتك سثيان)ي نزيكي ثةسويَ نيشتةجيَ‌ية. حةسةن ئاقا ثياويَكي زؤر تيَطةييشتوو و ميهرةبان و ميوانثةروةرة.

    ئةو بةشة لة تايفةكاني هوَزي مامةش كة لة كوردستاني ئيَراندا دةذين؛ لةم شويَنانةدا نيشتةجيَن:

ثيرانشار؛ شنؤ؛ دةشتي سندووس.

    عةشيرةي مامةش لة كوردستاني عيَراق؛ لةم شويَنانةدا نيشتةجيَن:

دةوروبةري قةلآدزيَ؛ سونة؛ طؤرَةشيَر؛ سةيد ئةحمةدان؛ ضؤم خةركة؛ دةوروبةري هةوليَر.

    تايفةكان و خانةدانةكاني خيَلَي مامةش بريتين لة نوَزدة تايفة:

يةك/ تايفةي موحةمةد ئاقاي ئةميرعةشايري.

دوو/ تايفةي قادري.

سيَ/ تايفةي ئةحمةدي.

ضوار/ تايفةي سليَماني.

ثيَنج/ تايفةي قادري ثيروَت ئاقا.

شةش/ تايفةي طولآوي ئاقا.

حةوت/ تايفةي خالد ئاقا.

    ئةم حةوت تايفةية بة (هةمزاقايي) بةناوبانطن. 

هةشت/ تايفةي خالد ئاقا. ئةم تايفةيةش بة (خةليل ئاقايي) بةناوبانطن.

نؤ/ تايفةي مةرَبوكر.

دة/ تايفةي طاسووري.

يازدة/ تايفةي جةمالَة.

دوازدة/ تايفةي بةيي.

سيَزدة/ تايفةي قاوةخؤرة.

ضواردة/ تايفةي سولَتاني.

ثازدة/ تايفةي وةتمانة.

شازدة/ تايفةي كورَاودةلة.

حةظدة/ تايفةي رةمك.

هةذدة/ تايفةي جؤخؤر.

نؤزدة/ تايفةي بيَلَةوةند.

    ئةم يازدة تايفةيةي دواييش لة ئةسلَدا كرمانج بوونة؛ واتة مالك نةبوونة.

    سيَ تايفةي ئةحمةدي و ئةمير عةشايري و قادري ثيرؤت ئاقا سةر بة (خانةقاي شيَخي بورهان)ن كة كةوتووةتة ديَي بورهان لة نزيكي مةهابادةوة .   بةلآم دوو تايفةي سليَماني و بايةزيدي سةر بة (خانةقاي شيَخ كةمالَي زينويَ)ن كة كةوتووةتة كوردستاني عيَراقةوة. هةر دوو خانةقاكةش ثةرة ثيَدةري تةريقةتي نةقشبةندين.

    بةناوبانطترين سةرؤكي عةشيرةي مامةش؛ قةرةني ئاقا بووة كورَي حةمةداقاي ئةميرول عةشاير؛ كورَي ثيرؤت ئاقا؛ كورَي هةمزاقا.

    قةرةني ئاقا لة دةورةي ئةحمةد شاي قاجار و رةزا شاي ثةهلةويدا ذياوة. قةرةني ئاقا لة سالَي هةزار و سيَسةد و بيست و ثيَنجي هةتاوي لة تةمةني هةشتا تا هةشتا و دوو سالآندا كؤضي دوايي كردووة و لة قةبرستاني ديَي نالَوَسدا نيَذراوة. مةلا قادري نةزيمي مةنطورَ مادة تاريخي وةفاتي قةرةني ئاقاي بةم جؤرة داناوة:

(از آن سالار گيتي نمانده هيچ اميدي)

    از ئان سالاري طيتي نةماندة هيض ئوميدي .

    عةشيرةي مامةش لة ثيَش حةمةداقادا طةرميَن و كويَستانيان كردووة. حةمةداقا ديَي ثةسويَي كرَيوة و ئيتر بةم جؤرة هوَزي مامةش نيشتةجيَ بوونة.

    حةمةداقاي مامةش نؤ كورَي بووة كة بريتين لة:

ثيرؤت ئاقا؛ قةرةني ئاقا؛ مارف ئاقا؛ كاك هةمزة باوكي جةعفةر ئاقا؛ كاك هةباس؛ كاك بايز؛ كاك حوسةين؛ كاك برايم؛ كاك عةبدولَلآ.

    موحةمةد ئاقاي مامةش لة تةمةني دةوروبةري هةشتا و ثيَنج سالآندا كؤضي دوايي كردووة و لة قةبرستاني ديَي نالَوَسدا نيَذراوة. ئةمةش مادة تاريخي وةفاتي ئةوة:

«گشت تاريخ وفاتش رضوان آرامگاه

باد بر جانش هميشه رحمه للعالمين» 

    قةرةني ئاقاي مامةش ضوار كضي بووة: ئايشيَ و مروةت و طولَيَ و مريةم.

هةروةها قةرةني ئاقا هةشت كورَي بووة. دوو كورَي هةر بة مندالَي مردوون: سمايل و جةعفةر. كورَةكاني‌تري قةرةني ئاقا بريتين لة: مام عةزيز؛ سوارة؛ سليَمان؛ عةلي ئاقا؛ برايم ئاقا؛ سمايل ئاقا.

    عةلي ئاقا يةكيَ لة كورَاني قةرةني ئاقاي مامةش بووة كة لة سالَي هةزار و سيَسةد و حةفتا و يةكي هةتاوي؛ لة تةمةني شةست و سيَ سالآن؛ لة شاري لةندةندا كؤضي دوايي كردووة و تةمةركةيان هيَناوةتة كوردستان و لة قةبرستاني خانةقاي شيَخي بورهاندا ناشتوويانة.

    مام عةزيز كورَي طةورةي قةرةني ئاقاي مامةش بووة و لة تةمةني حةفتا و سيَ سالآندا كؤضي دوايي كردووة و لة قةبرستاني خانةقاي شيَخي بورهان لة تةنيشت قةبري (مةولانا موحةممةد سادقي مةرزينط‌)دا نيَذراوة. مادة تاريخي وةفاتي مام عةزيز ئةمةية:

«فراق عزيز از عزيزان بسنج

هزار و سيصد سال و هفتاد و پنج» هجري قمري

    مام عةزيز كورَيَكي بووة بة ناوي (حةسةن ئاقا) كة ئيَستا سةروَك عةشيرةية و لة ديَي طرتك سثياني نزيكي ثةسويَ دادةنيشيَ.

    حةسةن ئاقاش كضيَكي هةية و ثيَنج كورَ: عةبدول عةزيز؛ ناسر؛ فةيسةلَ؛ هةمزة؛ حوسةين.

    سةرضاوة:

    وتوويَذي نووسةر لةطةلَ حةسةن ئاقاي ئةمير عةشايري؛ لة قةلآتي ديَي طرتك سثيان؛ لة رؤذي هةشتي مانطي طولآني سالَي هةزار و سيَسةد و حةفتا و حةوتي هةتاوي. نةواري موساحةبةكة لة ئارشيوي كتيَبخانةي دوكتؤر سؤران كوردستانيدا ثاريَزراوة.   

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

18 − پنج =