گنجیـنه (1) آرشیو اسناد تاریخی کردستان

اهداف و مراحل ساماندهی آرشیوخصوصی اسناد تاریخی کردستان

از همان اوایل انقلاب؛ سرزمین زادگاهم گرفتار جنگ و آشوب داخلی بود و گروه‌های سیاسی و دولت مرکزی در برابر یکدیگر صف آرایی کرده بودند و به طور خلاصه چند سالی منطقه کردستان روی آرامش به خود ندید؛‌ تا اینکه بالاخره تب و تاب درگیریها فرو نشست و اکثر مردم پس از آن با مسایل دیگری همچون بیکاری و آوارگی و گوشه‌نشینی و فقر دست به گریبان شدند. بخشی از مردم نیز با شرایط جدید خود را تطبیق نمودند و پی کسب و کار رفتند یا به تحصیلات دانشگاهی خود را سرگرم ساختند و خلاصه بقیه قضایا تا به امروز ..

در همه این سالها من فقط در فکر خدمت بودم و بهترین خدمت را کار فرهنگی می دانستم و به همین مناسبت از همان اول انقلاب به دنبال عشق و علاقه‌ام که همانا تحقیقات کردستان شناسی بود؛ سر به کوه و کمر کردستان نهادم و شهرها و روستاهای این دیار را کاویدم تا شاید بتوانم باقیمانده فرهنگ وتمدن کهن مردمان سرزمینم را بیابم و آنها را جمع‌آوری و ثبت و ضبط نمایم.

ناگفته نماند که از همان اول تصمیم‌گیریم؛ هدفم از پرداختن به مقوله اسناد کردستان همانا تحقیق درباره چگونگی زندگی نسلهای پیشین مردم کرد بود که البته این کار می تواند به بهترین وجهی افکار و عادات و سلایق و آداب و رسوم و نحوه زندگی و تعامل آنان را با دنیای پیرامونشان بازتاب دهد و نقاط قوت و ضعف ایشان را بنمایاند و مشکلات و محدودیتها و نیز امتیازات و بهره‌مندیهایشان را هویدا سازد. به دیگر کلام؛ جمع آوری اسناد و مدارک تاریخی در روشنتر نمودن تاریخ ملتها و سرنوشت گذشتگان و به ویژه زوایای تاریک آن بسیار موثر و حیاتی و رمزگشا می باشد. لذا با این هدف و یک چنین انگیزه‌ای به کار جمع‌آوری اسناد و مدارک تاریخی مبادرت نمودم..

برای شروع به کار امکانات خویش را برای پرداختن به یک چنین کار سترگی برآورد کردم؛ دیدم هرچند دستم از مال دنیا و امکانات پیشرفته خالی است اما در برابر این کمبودهاٰٰ؛ نیروی جوانی و عشق و شور تحقیق دارم و این خود سرمایه‌ای ارزشمند و خدادادی است و با همین نیروی محرکه می توانم کار تحقیق را به پیش برم و البته امیدوار بودم که خداوند بزرگ در این راه مقدس یاریم خواهد رساند .. لذا بهترین زمان انجام کار تحقیق را تابستانها و اوقات تعطیلی دانشگاه تشخیص دادم و همینطور هم شد و طبق این برنامه چند سالی عمل کردم و تا کنون که قریب به سی سال از آن زمان می گذرد کار جمع‌آوری اسناد و مدارک تاریخی کردستان را ادامه داده‌ام و گنجینه‌ای نایاب و یگانه از هویت و موجودیت مردم سرزمینم را فراهم نموده‌ام که البته همینقدر می تواند سنگ زیر بنای کارهای بیشتر و تکمیلی در این عرصه باشد..

اما لازم است درباره این مجموعه توضیح مختصری بدهم و آن اینکه این مجموعه بسیار متنوع و گسترده است و موضوعات فراوانی را در بر می گیرد؛ از جمله:

اسناد کهن و تاریخی کردستان شامل فرامین و احکام؛‌ قباله‌های ملکی و اجاره‌نامچه‌ها؛ عقدنامه‌ها (قباله‌های ازدواج)؛ مکاتبات و اخوانیات و مکتوبات و دستخط رجال شهیر کردستان؛ عکسهای قدیمی؛ تعویذات و طلسمات؛ نشریات قدیمی کردستان؛ فتاوی و استفتاهای شرعی؛ شجره‌نامه‌های سادات و خاندانهای کردستان؛ اثر مهر رجال کردستان؛‌ کتابهای چاپ سنگی و خطی؛‌ و ..

اما با این همه رنج و تحمل مرارت و مشقت تاکنون هیچکس درباره سرنوشت این اسناد به من پیشنهادی ارایه نکرده است؛ در صورتی که این اسناد و مدارک نایاب و ارزشمند را بارها و بارها در نمایشگاههای کردستان شناسی خویش در شهرهای مختلف کردستان به معرض دید همگان نهاده‌ام و همگان از آن بازدید به عمل آورده‌اند .. والبته به نظر اینجانب این موضوع کاشف از آن وضعیت نابسامانی است که ما در آن بسر می بریم و آن وضعیت همانا مسخ هویت فرهنگی و بی‌ارزش نشان دادن یادمانهای فرهنگی و تاریخی کردان خاورمیانه می باشد که بخش اعظم این نقیصه هم به خود مردم ما و باور آنها نسبت به هویت و موجودیت خویش باز می گردد..

کلام آخر آنکه در اینجا همه مردم کرد و سازمانهای فرهنگی داخل و خارج کشور را به همکاری و مساعدت در این زمینه فرا می خوانم؛ باشد که بتوانیم حداقل همینقدر از اسناد را که هم اکنون جمع‌آوری کرده‌ام به چاپ برسانم و یا آنها را در موزه مردم‌شناسی یا آرشیو تحقیقاتی یک مرکز بین‌المللی فرهنگی به معرض دید و استفاده همگان بگذاریم ..

امیدوارم در این زمانه ما که هویت و فرهنگ ملی ما در کالبد مجسمه‌های بی‌رمق سنگی و آهنی تجسم می پذیرد و زیب میادین و تفریحگاههای ما می شود؛‌ خردمندان و فرهنگدوستان واقعی و جوانان و دلسوزان جامعه از همه طبقات و سنین در امر جمع‌آوری اسناد و مدارک تاریخی اهتمام نشان دهند و نمادهای راستین و گواههای غیر قابل انکار موجودیت تاریخی و هویت فرهنگی خویش را در اسناد تاریخی و مدارک کهن بیابند و با یک اقدام همگانی در راه حفظ و نگهداری آن کمر همت ببندند؛ باشد که حلقه‌های ارتباطی ما با تاریخ و گذشته پر فراز و نشیبمان منقطع نگردد .. بر خدا توکل.

و السلام؛‌ باقی بقایت؛ جانم فدایت ..

چند نمونه از مجموعه اسناد تاریخی

عبارت دستخط که در بالای عریضه به خط کریم خان زند نوشته شده است از این قرار است

فرمان عالی شد آنکه عالیجاه رفیع جایگاه حشمت و جلالت و اقبال پناه؛ عمده الخوانین العظام بیگلربیگی اردلان و باقی عمال آنجا بدانند که چون مراعات جناب سیادت مآب صاحب عریضه مطمح نظر حقانیت گستر می باشد که چون قریه باینچو از قدیم الایام الی حال بوطنیه اجداد او و او برقرار بوده بهمان طریقه در وجه او برقرار دانسته بهیچ وجه من الوجوه متعرض نگردیده بدستور استمرار سادات معمول دارند و در عهده شناسند بتاریخ شهر ذی القعده سنه 1176 یا من هو بمن رجاه کریم

چند نمونه از مجموعه عکسهای قدیمی كردستان