جل و بةرطي كوردي


زنجيرة وتاريَك لةبارةي

ريَورَةسمةكاني ولآتي كوردةواري

دوكتؤر سؤران كوردستاني


كورتةوتاري نؤهةم

 جلي كوردي

    جل و بةرطي هةر نةوتةوةييَك، بيَجطة لةوة وا وةك ثؤششيَكي سادةية بؤ داثؤشيني تةن و بةدةن لة سةرما و طةرما؛ بةلَـكوو هةلَـطري باري فةرةنطي‌ية و نيشانةي زةوق و سةليَقةي نةتةوايةتيية. جا جلي كورديش وةك جلي هةر نةتةوةييَكي ديَرينةذي و خاوةن ميَذووي‌تر، بةثيَي رةوتيَكي دريَذخايةن ثيَكهاتووة و لةطةلَ هةلومةرجي ذياني ئةم نةتةوةية راهاتووة و بة ثيَي زةوقيَكي نةتةوايةتي شكلَي طرتووة؛ هةر بؤيةش وةك ميراتيَكي نةتةوةيي و نيشانةي هؤظييةتي فةرهةنطي ئةبيَ بثاريَزريَ. ئةم كورتة‌وتارة تةنيا ضاو خشاندنيَكة بةسةر مةبةستةكةدا و ثيَداطرتنيَكة لةسةر كةلةثووري نةتةوايةتي ..

جل و بةرطي ثياوانةي كوردي

    جلي ثياواني كورد لةطةلَ ضؤنيةتيي كاروباري ذياني رؤذانةي ئةودا راهاتووة و بةطشتي جوان و لةبار و طوشاد و راحةتة و لة دوو بةشي سةرةكي ثيَك ديَ كة بريتيية لة: كةوا و ثانتؤل يا رانك و ضؤخة (ضؤغة) كة ئةم دوو بةشة بة ثشتيَند (شالَ) و كلآو تةكميل ئةبيَ.

جلي رةسةني ذنانةي كوردي بة شيَوةي سنةيي يا ئةردةلآني

    جل و بةرطي ثياوانةي كوردي، جطة لةو دوو بةشة سةرةكيية؛ ضةن بةشي تةكميل‌كري ديكةشي هةية كة هةر كامة بةثيَي ثيَويست و لةسةر ئيقتيزاي زةروورةتيَك ليَي زياد كراوة. ئةم بةشانة بريتين لة:

يةك/ ثشتيَند يا شالَ كة لة نيَوقةدةوة تونةد دةكريَ؛ واتة ئةبةستريَتة كةمةرةوة.

دوو/ زةنطالَ يا ثووزةوانة كة مةضةك و قولةثيَ و ثووز دادةثؤشيَ.

سيَ/ ثيَض و كلآو يان كلآو و جامانة (جامةدانة) يان كلآو و شةدة (رةشتي) كة لة سةر ئةبةستريَ؛ واتة ئةبةستريَتة دةوري سةرةوة.  

ضوار/ ثةستةك (ثةسةك) يا فةرةنجي يان قولَةبالَ كة وةك ثؤششيَكي طةرم لة بةر دةكريَ.

    جلي كوردي بةثيَي شيَوازي رةسةني ثيَشينان، بة دةستي وةستاياني شارةزاي ديَهات و شار ئةدوورريَ و شيَُوةكانيشي لة سةر ضةن جؤرة كة بةناونانطترينيان بريتين لة:

يةك/ شيَوةي مرادخاني (سؤراني).

دوو/ شيَوةي هةورامي.

سيَ/ شيَوةي باديني.

    ثيَكهيَنةراني جل و بةرطي كوردي تاقميَكي هونةرمةند و بةزةوق و ثرَُهةستن. ثيشةي جلدوورين يا خةياتي هةر لة كؤنةوة حيرفةييَكي بنةمالَةيي بووة كة لة باوكةوة بؤ كورَ بة ميرات ماوة. هةرضؤني بيَ، ئةم ثيشةية تيَكةلَة بة هةست و نةست و عاتيفة و زةوق و هونةرةوة. كةوابوو، درووماني كوردي نة تةنيا كار و ثيشةييَكي حةلآلَُ و بةرَيَز و بةرَميَنة، بةلَكوو هونةريَكي فةرهةنط‌ ثاريَزةرة.

    جلي كوردي نة تةنيا جوان و لةبار و راحةتة؛ نة تةنيا لةطةلَ هةلومةرجي جوغرافيايي‌ي ولآتي كوردةواري راهاتووة؛ نة تةنيا بة دريَذايي‌ي ميَذوو طؤرَينيَكي لةبار و طونجاو و ثيَويستي بة سةردا هاتووة؛ بةلَكوو بةرطيَكي شايستةي بالآي ثياواني زةحمةتكيَشي شار و لاديَية؛ بةرطيَكي زؤر مةند و ثرَوةقار، زؤر بةحةيا و بةئابرَووية.

    يةكيَك لة تايبةتمةندييةكاني فةرهةنطي نةتةوايةتيي كوردان، ثارَاستني جل و بةرطي كورديية كة بة دريَذايي‌ي سالَطاراني رابوردوو،‌ وةك هةرةوةز و كؤششيَكي دةستةجةمعي بؤ راطرتني نيشانة و هؤظييةتي فةرهةنطي؛ دريَذةي بووة و ئاييني ثاك و ثيرؤزي ئيسلاميش ئةم حةققةي بة هةموو موسولَمانان داوة كة ئةم ضةشنة تايبةتمةنديطةلة وا لة ضوارضيَوةي يةكتاثةرستي‌يةوة ناترازيَ؛‌ بثاريَزن.

جل و بةرطي ذنانةي كوردي

    جل و بةرطي ئافرةتي كورد، يةكيَ لة رةسةنترين و جوانترين بةرطةكاني ذناني جيهانة و لة روانطةي ئيسلاميشةوة شيَوةي رةسةني جل و بةرطي ذني كورد، حيجابيَكي كاملَة و ليباسيَكي شايستةية بؤ ئافرةتاني ثاكدين و ثاك كردار.

    شيَوةكاني جلي ذناني كورد بةثيَي دابةشكراني ناوضةطةلي ولآتي كوردةواري جؤراوجؤرة و هةر شيَوةييَك بة نيسبةتي  هةلومةرجي جوغرافيايي و داب و نةريتي ناوضةيي، بةثيَي حيكمةتيَك ثيَكهاتووة؛ بةلآم بة طشتي جل و بةرطي ذنانةي كوردي طوشاد و رةنطارَةنط و لةبةر دلآنة و رةنطةكانيشي زؤر شادن و لة سرووشتي دلَرَفيَن و هةمةرَةنطي ولآتي كوردةوارييةوة ئيلهام وةردةطريَ.

    شيَوةكاني جلي ذنانةي كوردي لة كوردستاني ئيَراندا بريتين لة:

يةك/ شيَوةي باديني كة شيَوةي جلي ذنانةي ناوضةي سؤماي برادؤست و تةرطةوةر و مةرطةوةرة.

دوو/ شيَوةي موكرياني كة شيَوةي جلي ذناني باشوورَي ثاريَزطةي ئازةربايجاني رؤذاوايي‌ية.

سيَ/ شيَوةي ئةردةلآني و هةوراماني كة ئةمانةش شيَوةي جلي ذناني ناوضةي ئةردةلآن (سنة و دةوروبةر) و هةورامانة.

    جل و بةرطي رةسةني ذنانةي كوردي لة ضةن بةش ثيَكهاتووة كة ئةسلَُي‌ترينيان بريتين لة:

يةك) كراس؛ كراسي سؤرانيدار.

دوو) ئاوةلَكراس يا ذيَركراس.

سيَ) سوخمة (سيخمة)؛ كوليجة (كولَةنجة)؛ كوا (كةواي شؤرَ) و سةلَتة (جؤريَك سوخمةي قؤلَدارة).

ضوار) ثشتيَند (ثشتويَن)؛ كةمةربةند.

ثيَنج) دةسرة يا دةسمالَ سةر.

شةش) كلآو دةسمالَ؛ تاسكلآ؛ كؤضكة.

    ثارضة و كووتالَي بةرطي ذنانةي كورديش، زؤر ئالَ و والآ و رةنطين و رةنطامةية و بة دةستي هونةرمةنداني جلدرووي ولآت بة جوانترين و رازاوةترين شيَوة ئةدوورريَ.

    وةستاي جلدوور (خةيات) لةوثةرَي هونةر و جوانيدا، هةر لة سةر شيَوة و رضة و ريَبازي ثيَشيينان، بةرطيَكي جوان ئامادة دةكا و كضؤلَةي نةشميلي كورديش لة بةري دةكا و بةم جؤرة؛ ميرات و يادطارةكاني ثيَشينان بةرة بةرة ديَتة خوارةوة و دةس بة دةس ئةطةرَيَ و ثشتاوثشت ئةثاريَزريَ كة ئةمة رةوتيَكي فةرهةنطي‌ية و نيشانةي ئةوةية كة نةتةوةكةمان خاوةني ميراتي خؤيةتي. 

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

هجده + هجده =