گزارشی از فعالیتهای علمی و فرهنگی دکتر سوران کردستانی محقق و نویسنده کرد
حوزه‌های فعالیتهای فرهنگی/ علمی سوران كردستانی
1ـ مردمشناسی اقوام و طوایف و عشایر كُرد (پژوهشهای كُردستان‌شناسی).
2ـ زبان و ادبیات كُردی (پژوهش، تدوین و تدریس).
3ـ تاریخ و اسناد تاریخی كردستان.
4ـ پژوهشهای زبانشناسی تطبیقی و فقه‌اللّغه در زبانهای ایرانی و به‌ویژه فارسی، كُردی، گیلكی، نایینی و آذری كهن (پژوهشهای ایرانشناسی).
5ـ پژوهشهای جامعه‌شناسی و مطالعات فرهنگی.
ویژگیهای فعِالیتهای فرهنگی/ علمی سوران كردستانی
1/ فعِالیتهای علمی وی عمیقاً دارای گرایش و پس‌زمینه فرهنگی است. علاقمندی، هدفداری، پشتكار و نو‌آوری، از خود گذشتگی و تحملِ مشكلات فراوانِ اجتماعی در راه ترویج علم، در حوزه مربوطه، و اشاعه و نهادینه نمودن نگاهِ علمی در پژوهشهای مردمشناسی و اتنوگرافی در میان جوانان كُرد، در سالهای پس از انقلاب اسلامی ایران، از خاصه‌های برجسته فعالیتهای فرهنگی/ علمی سوران كردستانی است.
2/ كلییه فعِالیتهای فرهنگی/ علمی وی در طول زمانی قریب به دو دهه، بدون بهره‌گیری از امكانات دولتی یا مؤسسات پژوهشیِ خصوصی و یا اشخاص حقیقیِ جامعه، صورت پذیرفته و زندگانی او عمدتاً در سفر و در میان طوایف و قبایل و خاندانها و مردمان شهرها و روستاهای مناطق مختلف ایران ـ به‌ویژه كردستان و مناطق كردنشین ایران ـ سپری شده است.
3/ كلییه هزینه‌های پژوهشیِ مترتب بر فعالیتهای فرهنگی/ علمی وی، در حوزه مربوطه، از بودجه شخصی و از طریق كار مقدس تدریس خصوصی و تحقیق و نویسندگی فراهم گردیده است.
4/ علیرغم تلاش مستمر و انجام دادن فعالیتهای فرهنگی/ علمی، در طول زمانی زمانی متجاوز از دو دهه در حوزه مربوطه، تاكنون از سوی هیچ نهاد و یا سازمان علمی یا فرهنگیِ داخل یا خارج از كشور، كوچكترین حمایت، تشویق و تقدیری از وی به عمل نیامده است. اما او همچنان در ترویج علم و انجام پژوهشهای علمی در حوزه مربوطه، ثابت‌قدم است.
5/ مهمترین و شاخصترین ویژگی عملكرد سوران كردستانی در ترویج علم ـ در حیطه مربوطه ـ همانا به كار گیری روشهای نوین و ابزار علمی، همچون پژوهشهای میدانی و تولید فیلمهای مستند تلویزیونی و برپایی نمایشگاههای خصوصی با هزینه شخصی است. او هرآنچه را كه در ضمن پژوهشهای خویش در می یابد و به دست می آورد، به طور مستقیم و فروتنانه و صمیمانه در اختیار همگان و به‌ویژه جوانان علاقمند می گذارد و برای انجام این منظور، با تحمل مشكلات فراوان، نمایشگاهی از آثار و كارهای خویش ترتیب می دهد و یافته‌های علمی و دستاوردهای تحقیقاتی خود را در قالب اسناد، جزوات، بروشورها، عكسها و فیلمهای مستند و.. در معرض دید و بازدید همگان قرار می دهد و برای اعلام این نتایج علمی به جامعه، به انتظار فراهم شدن سرمایه برای نشر تحقیقاتش نمی نشیند؛ بلكه معتقد است هدف از تحقیقات فرهنگی و علمی، پنهان كردن و به تأخیر انداختن و كهنه نشان دادن آنها نیست. هدف اصلی جوینده علم، رسانیدنِ صحیح و سریع یافته‌های علمی به جامعه، و علمی كردن فضای جامعه و نیز ترویج دیدگاه علمی است.
البته در جریان هریك از نمایشگاههای مزبور ـ ده نمایشگاه در خلال بیست سال ـ هزاران هزار بازدید كننده از طبقات مختلف شهری و روستایی، به‌ویژه جوانان تشنه علم و آگاهی و علاقمندان به پژوهشهای فرهنگی/ علمی، از نزدیك آثار و نتایج فعالیتهای سوران كردستانی را دیده و شنیده و با دیدگاههای علمی/ پژوهشیِ وی آشنا شده و از دستاوردهای سالیان سال تلاش فرهنگی/ علمیِ وی بهره‌ور گشته‌اند و عمده‌ترین بازتاب این فعالیتها، هرآینه ترویج دیدگاه علمی است نسبت به موضوعات مردمشناسی، زبانشناسی، اتنوگرافی و خصوصیات قومی و نیز ترویجِ احترام نهادن به علم و عالٍم، و تفهیم ضرورتِ نهادینه شدن نگاه علمی در جریان شناخت است. فعالیتهای فرهنگی/ علمی سوران كردستانی، البته در نوع خود همواره جذّاب و بدیع و مبتكرانه بوده و اغلب برای نخستین بار در حوزه مربوطه و محدوده جغرافیایی مورد نظر، انجام یافته است.
خلاصه‌ای از خدمات علمی و فرهنگی دکتر سوران کردستانی
یك ـ فعالیتهای فرهنگی/ رادیویی
1/ نویسندگی یك مجموعه برنامه رادیویی، به زبان كُردی به نام «ئاوینه‌ی ژیان»، برای صدا و سیمای مركز مهاباد، 1368 شمسی.
2/ نویسندگی یك مجموعه برنامه رادیوییِ روزانه، به زبان كُردی به نام «گه‌نجینه‌ی فه‌رهه‌نگ و ئه‌ده‌ب»، به مدت یك سال و در حجمی بالغ بر 175 برنامه نیم ساعته، برای صدا و سیمای مركز مهاباد، 1375 شمسی.
3/ نویسندگی و كارشناسی هفت مجموعه برنامه دینی و فرهنگی و ادبیِ رادیویی، به زبان كُردی، در خلال سه سال (1374 الی 1377 شمسی)، برای برنامه كردیِ فرستنده برونمرزی تهران.
4/ نویسندگی و كارشناسی یك مجموعه برنامه یك ساعته، به زبان كُردی به نام «جنگ نوروزی 76»، برای برنامه كُردی فرستنده برونمرزی تهران، نوروز 1376 شمسی.
5/ نویسندگی و كارشناسی یك مجموعه برنامه هفتگی رادیویی (جنگ ادبی ـ فرهنگی)، به زبان كردی به نام «كه‌شكول»، برای رادیوی كُردی فرستنده برونمرزی تهران، 1377 شمسی.
دو ـ فعالیتهای فرهنگی/ تلویزیونی
1/ ترجمه سریال تلویزیونی امیركبیر، به زبان كُردی، برای صدا و سیمای مركز مهاباد، 1368 شمسی.
2/ تحقیق و نویسندگی یك فیلم مستند 45 دقیقهای تلویزیونی، به نام «از شیر مرغ تا جان آدمیزاد»، در زمینه بازارهای هفتگیِ سنتیِ منطقه كُردنشین مْكریان، به كارگردانی مرحوم علی بهرامی، برای صدا و سیمای مركز مهاباد، 1374 شمسی.
3/ تحقیق و نویسندگی و تهیه یك فیلم مستند 45 دقیقهای تلویزیونی، به نام «مهر اهل بیت پیامبر (ص) در میان كُردان»، برای صدا و سیمای مركز مهاباد، تابستان 1375 شمسی.
4/ كار تحقیق یك مستند تلویزیونی در زمینه گیاهان دارویی كردستان، برای صدا و سیمای مركز مهاباد، 1376 شمسی.
5/ كار تحقیق یك مستند تلویزیونی در زمینه جاذبه‌های سیاحتی منطقه كردنشین مكریان، برای صدا و سیمای مركز مهاباد، 1376 شمسی.
6/ كار تحقیق یك فیلم مستند تلویزیونی در زمینه عشایر كُرد ماكو، برای صدا و سیمای مركز مهاباد، 1376 شمسی.
7/ كار تحقیق و نویسندگی و تهیه یك مجموعه مستند پانصد دقیقهای تلویزیونی، به نام «ژیانی كورده‌واری»، در زمینه كردستانشناسی، برای شبكه استانی آذربایجان غربی و صدا و سیمای مركز مهاباد، 1377 شمسی.
سه ـ فعالیتهای فرهنگی/ نمایشگاهی
1/ نخستین نمایشگاه خصوصی ایرانشناسی ـ كردستانشناسی، سالن شهرداری مهاباد، به مناسبت هفته وحدت، مهاباد، 1372 شمسی.
2/ دومین نمایشگاه خصوصی ایرانشناسی ـ كردستانشناسی، در محل موزه سنندج، 1372 شمسی.
3/ سومین نمایشگاه خصوصی ایرانشناسی ـ كردستانشناسی، سالن شكوفه‌های سازمان تبلیغات اسلامی سنندج، 1373 شمسی.
4/ چهارمین نمایشگاه خصوصی ایرانشناسی ـ كردستان‌شناسن، سالن نگارخانه ارشاد اسلامی سنندج، 1374 شمسی.
5/ پنجمین نمایشگاه خصوصی ایرانشناسی ـ كردستانشناسی، سالن شهرداری مهاباد، 1374 شمسی.
6/ ششمین نمایشگاه خصوصی ایرانشناسی ـ كردستانشناسی، سالن تربیت بدنی سردشت، به مناسبت دهه فجر، 1374 شمسی.
7/ هفتمین نمایشگاه خصوصی ایرانشناسی ـ كردستانشناسی، سالن شهرداری مهاباد، 1375 شمسی.
8/ هشتمین نمایشگاه خصوصی ایرانشناسی ـ كردستانشناسی، طبقه تحتانی پاساژ عباسی بوكان، خرداد 1375 شمسی.
9/ نهمین نمایشگاه خصوصی ایرانشناسی ـ كردستانشناسی، سالن شهرداری مهاباد، 1376 شمسی.
چهار ـ تدریس خصوصی زبان و ادبیات كُردی، و نیز ترویج این زبان به عنوان یكی از منابع غنی مجموعه زبانهای ایرانی و یكی از كهنترین زبانهای اقوام جهان، برای نخستین بار در ایران (پس از انقلاب)، در دو مقطع زمانی
الف ـ ارومیه، 1371 شمسی، با برگزاری مراسم افتتاحیه در دانشگاه ارومیه و راه‌اندازی كلاسها و تدریس به مدت دو ترم در محل انتشارات صلاح‌الدین ایوبی.
ب ـ سنندج، 1373 شمسی، به طور خصوصی و در محل دفتر مشاور فرهنگی استاندار كردستان واقع در روبروی استانداری، به مدت دو ترم و نیز اعطای گواهی شركت در كلاسها به زبان‌‌آموزان.
پنج ـ سفرهای پژوهشیِ ایرانشناسی ـ كردستان‌شناسیِ سوران كردستانی (از سال 1363 شمسی به بعد)
شش ـ شركت در مصاحبه‌ها (مطبوعات، سیمای جمهوری اسلامی ایران)
الف ـ مطبوعات:
مصاحبه با هفته‌نامه اخبار كردستان (2 بار)؛ خبرگزاری جمهوری اسلامی ایران/ مركز مهاباد (6 بار)؛ ویژه‌نامه همایش مشروطیت ایران؛ هفته‌نامه رصد ویژه بوكان؛ هفته‌نامه گلستان قرآن؛ هفته‌نامه زاهدان؛ هفته‌نامه خورشید مكه؛
ب ـ سیمای جمهوری اسلامی ایران:
1) با مركز مهاباد ، درباره لباس كُردی و فرهنگنامه كُردی، توسط آقای كاظم پردل، پخش از شبكه جهانی سحر.
2) با مركز كردستان، در سال 1369 شمسی، توسط مرحوم علی بهرامی.
3) با مركز مهاباد، درباره شهر قدیمی موسوم به شهرویران.
4) با شبكه چهار سراسری صدا و سیما، به مناسبت برگزاری همایش مشروطیت، درباره اوضاع سیاسی كردستان و نیز هویت فرهنگی كردان ایران، به مدت 45 دقیقه، به شیوه بحث و گفتگو، با مشاركت دكتر رحمانی استاد دانشگاه، مهر ماه 1378 شمسی.
5) با شبكه جهانی جام جم، درباره وحدت اسلامی و مسئله فلسطین، خرداد 1381.
ج ـ رادیوی جمهوری اسلامی ایران:
1) مصاحبه به دفعات با برنامه‌های كردی مركز كردستان.
2) مصاحبه به دفعات با برنامه‌های كردی مركز مهاباد.
3) مصاحبه به دفعات با برنامه‌های كردی شبكه جهانی سحر و برنامه‌های كردی برونمرزی تهران.
هفت ـ بحثهای كارشناسی رادیویی
از سال 1375 تا 1378 شمسی، در برنامه كردی برونمرزی تهران، قریب به صد برنامه در زمینه‌های ادبیات فولكلوری كُردی و مشاهیر و علما و ادبای كُرد.
هشت ـ ثبت و ضبط خاطرات كهنسالان كُرد
درباره وقایع تاریخی و اوضاع و احوال جامعه كردان ایران، مشتمل بر صدها نوار كاست دراین زمینه؛ اغلب اشخاص مورد مصاحبه وفات یافته‌اند.
نُه ـ نامه‌ها و پیامهای سوران كردستانی به شخصیتهای فرهنگی، در ارتباط با مسائل فرهنگی قوم كُرد
1/ پیام به فدریكو مایور، دبیركل بخش فرهنگی سازمان ملل متحد (یونسكو)، در مورخه 1 ژانویه 2000 میلادی/ دی ماه 1378 شمسی، در ارتباط با درخواست انتشار مجله پیام یونسكو به زبان كردی.
2/ پیام به دكتر جلیل شاهی، دبیركل كمیسیون ملی یونسكو در ایران، در مورخه 15 اسفند ماه 1378، در ارتباط با درخواست بازنگری و توجه واقع‌بینانه به زندگی قوم كرد و ضرورت ایجاد زمینه‌های تكامل فرهنگی كردان ایران به موازات تكامل جامعه جهانی.
3/ پیام به دكتر محمِد جواد فریدزاده مشاور ریاست جمهوری و ریاست مركز بین‌المللی گفتگوی تمدنها، در مورخه 16 خرداد 1379، در ارتباط با درخواست گشودن باب «گفتگوی اقوام ایرانی» در محدوده مجموعه فرهنگ و تمدنِ ایرانی/ اسلامی.
4/ نامه سرگشاده به رهبر انقلاب اسلامی ایران آقای آیت الله سید علی خامنه ای در مرداد 1380، در ارتباط با اوضاع آشفته فرهنگی كردستان ایران در طلیعه هزاره سوم.
5/ نامه به جورج واتر بوش رئیس جمهور ایالات متحده آمریكا و فراخواندن وی به مناظره در باب سیاستهای ناروای دولت آمریكا نسبت به ایران و خاصه كردان خاورمیانه و نیز رد نمودن اتهامات وارد بر ایران از سوی وی مبنی بر مدیریت محورت شرارت از جانب ایران در منطقه خاورمیانه، فروردین 1381 خورشیدی مطابق با آوریل 2002 میلادی.
4/ نقدی بر سخنرانی آقای دكتر عطاءالله مهاجرانی رئیس مركز بین‌المللی گفتگوی تمدنها در جلسه افتتاحیه محفلی موسوم به «نخستین هم‌اندیشی علمی زبان كُردی» در تهران، تیرماه 1381 شمسی.
5/ سومین نامه به رهبر جمهوری اسلامی ایران آقای آیت‌الله خامنه ای درباره اوضاع نامساعد فرهنگی و دینی و اجتماعی كردستان ایران، آذر ماه 1381 شمسی.
6/ نامه به آقای دكتر علی لاریجانی ریاست صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران درباره نقد عملكرد صدا و سیمای مركز مهاباد، تیر ماه 1382 شمسی.
گزیده‌ای از آن بخش از خدمات علمی و فرهنگی دکتر سوران کردستانی که برای اولین بار در کردستان ایران انجام یافته است
1/ تألیف ونشر نخستین تقویم رنگی در كردستان ایران (روژمیری سوران)، 1363 تهران.
2/ نخستین پژوهش میدانی در زمینه اورامان‌شناسی در كردستان ایران (پس از انقلاب).
3/ اوّلین پژوهش میدانی در زمینه گویش كردی بِزلانه‌ای از گویشهای كهن اورامانی.
4/ نخستین پژوهش میدانی درباره مردمشناسی روستای «قلعه عبدالملكی» از توابع قروه.
5/ اوّلین پژوهش میدانی (پس از انقلاب) در زمینه زبان كهن تاتی در ایران.
6/ نخستین پژوهش میدانی و فیلم مستند درباره بازارهای هفتگی سنّتی كردستان و جنوب استان آذربایجان غربی.
7/ اوّلین پژوهش میدانی در زمینه تدوین فرهنگ زیارتگاههای كردستان ایران.
8/ نخستین پژوهش میدانی در زمینه شناسایی مجموعه قرآنهای خطّی و كهن كردستان ایران.
9/ تأسیس كلاسهای خصوصی آموزش غیر دولتیِ زبان و ادبیات كُردی و تدریس در مقاطع مختلف كلاسهای مذكور در ارومیه (1371 شمسی) و سنندج (1373 شمسی)، برای نخستین بار پس از انقلاب در كردستان ایران.
10/ طراحی و برپایی نخستین نمایشگاههای خصوصی ایرانشناسی/ كردستانشناسی، پس از انقلاب در كردستان ایران.
11/ طراحی و پیشنهاد برگزاری كنگره مولوی كُرد، برای نخستین بار و به عنوان اوّلین اقدام در این زمینه و تلاش به جهت تصویب آن در فاصله سه سال و سرانجام به تصویب رسانیدن آن در اداره ارشاد اسلامی سنندج.
12/ نخستین شرح عرفانی/ ادبی گزیده‌ای از دیوان اشعار مولوی كُرد به شیوه تحقیقی و آكادمیك (كتاب رساله عشق).
13/ اوّلین تحقیق میدانی در زمینه طب سنّتی و گیاهان دارویی كردستان (كتاب اكسیر زیبایی).
14/ تأسیس داروخانه گیاهان شفابخش به شیوه علمی، برای نخستین بار در ایران، پس از انقلاب، سال 1363 در تهران ـ خیابان سید خندان ـ مجیدیه جنوبی.
15/تألیف و تدوین واژه‌های اورامانی به گویش ادبیِ زبان كُردی، برای نخستین بار در كردستان.
16/ نخستین پژوهش در زمینه جاذبه‌های سیاحتی و زیارتی جنوب استان آذربایجان غربی (منطقه مْكریان).
17/ نخستین پژوهشها در زمینه مٍهر اهل‌بیت پیامبر (ص) در احساس و اندیشه كردان شافعی‌مذهب و نیز انعكاس آن در ادبیات فولكلوری كردی.
18/ نخستین پژوهشها در زمینه تاریخچه مشروطیت در كردستان اَردلان.
19/ نخستین پژوهش در زمینه دستخط منحصربه‌فرد منسوب به حضرت امام حسین (ع) در كردستان كه برای اوّلین بار در ایران و جهان از سوی سوران كردستانی در سال 1377 شمسی و از طریق شبكه دوم سراسری صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران معرفی شده است.
20/ نخستین تهیه و تولید یك مجموعه پانصد دقیقهای فیلم مستند تلویزیونی در زمینه كردستانشناسی (بهار 1377 شمسی)، مشتمل بر:
بیوگرافی و بررسی احوال و آثار پیرخضر شاهویی (قدِس سـره)؛ مرحوم ملا خلیل مُنگور گورومُری میرآبادیِ سردشتی؛ مرحوم ملا علی اشنوی؛ مرحوم حاج بابا شیخ تُرجان؛ مرحوم علامه قاضی خضری؛ روانشاد سید علی اصغر كردستانو نیز موضوعاتی چون:
عشایر مكریان (پیران، مامش، منگور، زرزا)؛ اغذیه سنّتی كردستان؛ لباس سنّتی كردی؛ طب سنّتی در كردستان؛ آداب و رسوم كردان و ..
21/ طراحی و برگزاری نخستین یادمان حلبچه در استانهای آذربایجان غربی (دانشگاه ارومیه/ 1371 شمسی) و استان كردستان (دانشگاه كردستان/ 1372 شمسی).
22/ برپا نمودن نخستین نمایشگاههای خصوصی كردستان شناسی/ ایران شناسی/ اسلام شناسی در شهرهای كردنشین ایران در فاصله سالهای 1371 تا 1376 شمسی.
23/ تدوین نخستین مجموعه مكتوب مستند از آثار و جلوه‌های معارف اهل بیت (ع) در میان كردان شافعی مذهب ایران در هشت مجلد موسوم به فرهنگنامه شاهو.
24/ طراحی و راه اندازی نخستین وب سایت دو زبانه کردی و فارسی در زمینه تحقیقات کردشناسی در بهار 1384 شمسی.