تحقيقی درباره قباله‌های كهن اورامان / بخش اول

كردستاني محقق و نويسنده کرد‌‏‎ سوران‌‏‎دکتر

منتشر شده در روزنامه همشهری

شماره‌ 2189‏‎ ‎‏‏،‏‎10 Aug 2000 مرداد 1379 ، ‏‎ شنبه‌ 20‏‎ پنج‌‏


شناسايي‌‏‎ و‏‎ كشف‌‏‎ نيز‏‎ شناسي‌‏‎ كردستان‌‏‎ پژوهشهاي‌‏‎ منظر‏‎ از‏‎
بسيار‏‎ آگاهيهاي‌‏‎ و‏‎ اطلاعات‌‏‎ اورامان‌ ، ‏‎ باستاني‌‏‎ قباله‌هاي‌‏‎
و‏‎ اعتقادات‌‏‎ آيين‌ ، ‏‎ و‏‎ دين‌‏‎ ‎‏‏،‏‎ خط‏‎ زبان‌ ، ‏‎ از‏‎ ارزنده‌اي‌‏‎ و‏‎ جالب‏‎
دامن‌‏‎ دراز‏‎ روند‏‎ در‏‎ كه‌‏‎ سرزميني‌‏‎ اقتصادي‌‏‎ و‏‎ اجتماعي‌‏‎ روابط‏‎
مي‌دهد‏‎ دست‌‏‎ به‌‏‎ است‌ ، ‏‎ گرفته‌‏‎ نام‌‏‎ كردستان‌‏‎ اورامان‌‏‎ تاريخ‌ ، ‏‎
بلوچ‌ ، ‏‎ كرد ، ‏‎:ايراني‌‏‎ قومهاي‌‏‎ فرهنگ‌‏‎ بررسي‌‏‎ و‏‎ شناخت‌‏‎ :‎درآمد‏‎
ملي‌‏‎ فرهنگ‌‏‎ سويه‌هاي‌‏‎ از‏‎ درآن‌دسته‌‏‎ پژوهش‌‏‎.‎.‎.‎و‏‎ مازني‌‏‎ لر ، ‏‎
خود‏‎ از‏‎ نشاني‌‏‎ رسمي‌ ، ‏‎ فرهنگ‌‏‎ نوشته‌هاي‌‏‎ و‏‎ متنها‏‎ در‏‎ كه‌‏‎ است‌‏‎
پژوهشها‏‎ اين‌گونه‌‏‎ پايه‌‏‎ براين‌‏‎.‎نگذارده‌اند‏‎ يادگار‏‎ به‌‏‎
آگاهي‌‏‎ فرهنگ‌‏‎ يك‌‏‎ گونه‌گون‌‏‎ بخشهاي‌‏‎ تحولات‌‏‎ از‏‎ ازآنكه‌‏‎ گذشته‌‏‎
جبران‌‏‎ را‏‎ رسمي‌‏‎ منابع‌‏‎ كمبود‏‎ تنها‏‎ نه‌‏‎ جهت‌‏‎ اين‌‏‎ از‏‎ و‏‎ مي‌دهد‏‎
يا‏‎ فراموش‌‏‎ كه‌‏‎ را‏‎ ملي‌‏‎ فرهنگ‌‏‎ از‏‎ جنبه‌هايي‌‏‎ آن‌‏‎ بلكه‌‏‎ مي‌كند‏‎
.مي‌نماياند‏‎ ما‏‎ به‌‏‎ رفته‌‏‎ ميان‌‏‎ از‏‎
كه‌‏‎ -‎شناسي‌‏‎ اورامان‌‏‎ ميان‌‏‎ آن‌‏‎ از‏‎ و‏‎ كردستانشناسي‌‏‎ پژوهشهاي‌‏‎
ژرف‌كاوي‌‏‎ و‏‎ بازبيني‌‏‎ با‏‎ مي‌تواند‏‎ -‎ است‌‏‎ كرد‏‎ فرهنگ‌‏‎ از‏‎ بخشي‌‏‎
امسال‌‏‎ خردادماه‌‏‎.‎بازنمايد‏‎ را‏‎ قومي‌‏‎ فرهنگ‌‏‎ گنجينه‌‏‎ اهميت‌‏‎
و‏‎ انجام‌‏‎ كردستان‌‏‎ در‏‎ شناسي‌‏‎ اورامان‌‏‎ عنوان‌‏‎ زير‏‎ همايشي‌‏‎ نيز‏‎
برگزار‏‎ كردستانشناسي‌‏‎ درباره‌‏‎ همايشي‌‏‎ ديگر‏‎ چندي‌‏‎ تا‏‎ گويا‏‎
.شد‏‎ خواهد‏‎
زبانشناختي‌ ، ‏‎ جنبه‌هاي‌‏‎ از‏‎ كه‌‏‎ شناسي‌‏‎ اورامان‌‏‎ پژوهشهاي‌‏‎
انجام‌‏‎ كردشناسي‌‏‎ مجموعه‌‏‎ در‏‎ شناسي‌‏‎ قوم‌‏‎ و‏‎ باورشناختي‌‏‎
سندهاي‌‏‎ كهن‌ترين‌‏‎ ;اورامان‌‏‎ قباله‌هاي‌‏‎ كشف‌‏‎ با‏‎ مي‌گيرد ، ‏‎
ميانه‌‏‎ ايراني‌‏‎ زبان‌‏‎) پارتي‌‏‎ و‏‎ يوناني‌‏‎ زبانهاي‌‏‎ به‌‏‎ كردي‌‏‎
.رسيد‏‎ خود‏‎ اوج‌‏‎ به‌‏‎ ‎‏‏1913‏‎-سالهاي‌ 1919‏‎ در‏‎ (‎شمالي‌‏‎
گنجينه‌‏‎ به‌‏‎ اشاره‌‏‎ با‏‎ نويسنده‌‏‎ مي‌آيد ، ‏‎ پي‌‏‎ از‏‎ كه‌‏‎ مطلبي‌‏‎ در‏‎
ياد‏‎ سه‌گانه‌‏‎ قباله‌هاي‌‏‎ اهميت‌‏‎ به‌‏‎ كردستان‌‏‎ فرهنگ‌‏‎ ارزشمند‏‎
.مي‌پردازد‏‎ شده‌‏‎
رويدادهاي‌‏‎ مهمترين‌‏‎ از‏‎ يكي‌‏‎ بيستم‌ ، ‏‎ سده‌‏‎ آغازين‌‏‎ سالهاي‌‏‎ در‏‎
عنوان‌‏‎ به‌‏‎ خود‏‎ نوع‌‏‎ در‏‎ كه‌‏‎ پيوست‌‏‎ به‌وقوع‌‏‎ جهان‌‏‎ فرهنگي‌‏‎
تلقي‌‏‎ كرد‏‎ قوم‌‏‎ وادبيات‌‏‎ زبان‌‏‎ و‏‎ تاريخ‌‏‎ عرصه‌‏‎ در‏‎ كشف‌‏‎ بزرگترين‌‏‎
قباله‌‏‎ سه‌‏‎ كشف‌‏‎ همانا‏‎ فرهنگي‌ ، ‏‎ مهم‌‏‎ واقعه‌‏‎ اين‌‏‎مي‌گردد‏‎
سال‌‏‎ به‌‏‎ آن‌‏‎ خبر‏‎ كه‌‏‎ بود‏‎ ايران‌‏‎ كردستان‌‏‎ اورامان‌‏‎ در‏‎ باستاني‌‏‎
مطالعات‌‏‎ نشريه‌‏‎ در‏‎ مينس‌‏‎ ايليس‌‏‎ پروفسور‏‎ سوي‌‏‎ از‏‎ ميلادي‌‏‎ ‎‏‏1913‏‎
اين‌‏‎ پيرامون‌‏‎ كه‌‏‎ مستمري‌‏‎ تحقيقات‌‏‎ از‏‎ پس‌‏‎.‎شد‏‎ منتشر‏‎ هلني‌‏‎ عصر‏‎
از‏‎ قباله‌‏‎ سومين‌‏‎ كه‌‏‎ نظرمي‌رسد‏‎ به‌‏‎ گرفته‌‏‎ انجام‌‏‎ اسناد‏‎
تحرير‏‎ شده‌‏‎ دستكاري‌‏‎ آرامي‌‏‎ خط‏‎ با‏‎ كه‌‏‎ را‏‎ مذكور‏‎ قباله‌هاي‌‏‎
قوم‌‏‎ زبان‌‏‎ مكشوفه‌‏‎ مكتوب‏‎ سند‏‎ كهن‌ترين‌‏‎ عنوان‌‏‎ به‌‏‎ بايد‏‎ گشته‌‏‎
.داد‏‎ قرار‏‎ شناسايي‌‏‎ مورد‏‎ كرد‏‎
اورامان‌‏‎ قباله‌هاي‌‏‎ كشف‌‏‎ چگونگي‌‏‎ *
در‏‎ چند‏‎ رواياتي‌‏‎ گريخته‌اي‌‏‎ جسته‌‏‎ به‌شيوه‌‏‎ زمينه‌ ، ‏‎ اين‌‏‎ در‏‎
است‌‏‎ گرديده‌‏‎ ثبت‌‏‎ زبانشناسي‌‏‎ ماخذ‏‎ و‏‎ تاريخي‌‏‎ منابع‌‏‎ لاي‌‏‎ لابه‌‏‎
از‏‎ يكي‌‏‎ اول‌ ، ‏‎ جهاني‌‏‎ جنگ‌‏‎ از‏‎ پيش‌‏‎ گويا‏‎ خلاصه‌‏‎ طور‏‎ به‌‏‎ كه‌‏‎
در‏‎ عبدالله‌‏‎ صوفي‌‏‎ به‌‏‎ موسوم‌‏‎ نقشبندي‌‏‎ علاءالدين‌‏‎ شيخ‌‏‎ مريدان‌‏‎
بر‏‎ كه‌‏‎ مي‌دهد‏‎ اطلاع‌‏‎ شيخ‌‏‎ به‌‏‎ اورامان‌ ، ‏‎ قراء‏‎ از‏‎ بياره‌‏‎
نقش‌‏‎ اورامان‌ ، ‏‎ منطقه‌‏‎ در‏‎ واقع‌‏‎ كوهي‌‏‎ قله‌‏‎ فراز‏‎ بر‏‎ تخته‌سنگي‌‏‎
شيخ‌ ، ‏‎ فرمان‌‏‎ به‌‏‎.‎دارد‏‎ دست‌‏‎ به‌‏‎ تيري‌‏‎ كه‌‏‎ است‌‏‎ ديده‌‏‎ را‏‎ مردي‌‏‎
مزبور‏‎ سنگي‌‏‎ نقش‌‏‎ پيرامون‌‏‎ مي‌گرددكه‌‏‎ مامور‏‎ شده‌‏‎ ياده‌‏‎ صوفي‌‏‎
مريدان‌‏‎ چنداز‏‎ تني‌‏‎ همراهي‌‏‎ با‏‎ صوفي‌‏‎ سپس‌‏‎كند‏‎ تحقيق‌‏‎
در‏‎ تير‏‎ جهت‌‏‎.مي‌كند‏‎ صعود‏‎ مذكور‏‎ كوه‌‏‎ قله‌‏‎ به‌‏‎ شيخ‌علاءالدين‌‏‎
آن‌‏‎ در‏‎ غاري‌‏‎ سوي‌‏‎ به‌‏‎ را‏‎ آنان‌‏‎ سنگ‌ ، ‏‎ تخته‌‏‎ بر‏‎ منقوش‌‏‎ مرد‏‎ دست‌‏‎
غار ، ‏‎ آن‌‏‎ در‏‎ كاوش‌‏‎ از‏‎ پس‌‏‎ شيخ‌‏‎ مريدان‌‏‎.مي‌شود‏‎ رهنمون‌‏‎ حوالي‌‏‎
درميان‌‏‎ وبدينگونه‌ ، ‏‎ مي‌يابند‏‎ ارزن‌‏‎ از‏‎ پر‏‎ و‏‎ گلين‌‏‎ كوزه‌اي‌‏‎
اين‌‏‎.‎مي‌گردد‏‎ كشف‌‏‎ اورامان‌‏‎ باستاني‌‏‎ قباله‌‏‎ طغري‌‏‎ سه‌‏‎ ارزن‌ ، ‏‎
در‏‎.‎است‌‏‎ مي‌شده‌‏‎ نگهداري‌‏‎ علاءالدين‌‏‎ شيخ‌‏‎ نزد‏‎ در‏‎ اسناد‏‎
براي‌‏‎ كردستاني‌‏‎ خان‌‏‎ سعيد‏‎ دكتر‏‎ كه‌‏‎ هنگامي‌‏‎ بيستم‌ ، ‏‎ قرن‌‏‎ اوايل‌‏‎
به‌‏‎ رزاب ، ‏‎ زادگان‌‏‎ بيگ‌‏‎ اعليجد‏‎ عباسقلي‌خان‌ ، ‏‎ چشم‌‏‎ معالجه‌‏‎
شيخ‌‏‎ سوي‌‏‎ از‏‎ شده‌‏‎ ياد‏‎ اسناد‏‎ مي‌كند ، ‏‎ عزيمت‌‏‎ مريوان‌‏‎
سال‌‏‎ در‏‎.مي‌گيرد‏‎ قرار‏‎ خان‌‏‎ سعيد‏‎ دكتر‏‎ اختيار‏‎ در‏‎ علاءالدين‌‏‎
قباله‌هاي‌‏‎ انگلستان‌ ، ‏‎ به‌‏‎ مسافرت‌‏‎ در‏‎ خان‌‏‎ سعيد‏‎ دكتر‏‎ ‎‏‏1913‏‎
مذكورتوسط‏‎ اسناد‏‎.‎مي‌برد‏‎ لندن‌‏‎ موزه‌‏‎ به‌‏‎ را‏‎ اورامان‌‏‎
.مي‌گيرد‏‎ قرار‏‎ مطالعه‌‏‎ مورد‏‎ كاولي‌‏‎ پروفسور‏‎ و‏‎ مينس‌‏‎ پروفسور‏‎
نگهداري‌‏‎ لندن‌‏‎ درموزه‌‏‎ اكنون‌‏‎ هم‌‏‎ اورامان‌‏‎ گانه‌‏‎ سه‌‏‎ قباله‌هاي‌‏‎
اورامان‌ ، ‏‎ قباله‌هاي‌‏‎ قرائت‌‏‎ و‏‎ كشف‌‏‎ چگونگي‌‏‎ درباره‌‏‎.‎مي‌شوند‏‎
:مي‌نويسد‏‎ مردوخ‌‏‎ تاريخ‌‏‎ مولف‌‏‎
قمري‌‏‎ سال‌ 1328‏‎ در‏‎ كه‌‏‎ نامه‌‏‎ اجاره‌‏‎ فقره‌‏‎ سه‌‏‎ چنانكه‌‏‎.‎..”
نواحي‌‏‎ در‏‎ علاءالدين‌‏‎ شيخ‌‏‎ منسوبين‌‏‎ از‏‎ نامي‌‏‎ سيدحسين‌‏‎ هجري‌‏‎
بالاخره‌‏‎ و‏‎ كرده‌‏‎ پيدا‏‎ ارزن‌‏‎ از‏‎ پر‏‎ خمره‌‏‎ ميان‌‏‎ در‏‎ اورامان‌‏‎
مينس‌‏‎ پروفسور‏‎ به‌دست‌‏‎ براون‌‏‎ پروفسور‏‎ توسط‏‎ مذكوره‌‏‎ رقاق‌‏‎
(‎‏‏1‏‎)”…رسيده‌‏‎ يوناني‌‏‎ زبان‌‏‎ و‏‎ خط‏‎ متخصص‌‏‎
عراق‌‏‎ در‏‎ بريتانيا‏‎ كارگزار‏‎ ادموندز‏‎.‎جي‌‏‎.‎سي‌‏‎ مورد ، ‏‎ همين‌‏‎ در‏‎
كشف‌‏‎ چگونگي‌‏‎ “عربها‏‎ كردها ، تركها ، ‏‎” عنوان‌‏‎ تحت‌‏‎ كتابي‌‏‎ در‏‎
:مي‌كند‏‎ بازگو‏‎ راچنين‌‏‎ اورامان‌‏‎ قباله‌هاي‌‏‎
يوناني‌‏‎ زبان‌‏‎ به‌‏‎ آن‌‏‎ دوتاي‌‏‎ كه‌‏‎ پوست‌‏‎ بر‏‎ شده‌‏‎ نوشته‌‏‎ قباله‌‏‎ سه‌‏‎”
در‏‎ كردستاني‌‏‎ خان‌‏‎ سعيد‏‎ دكتر‏‎ بود ، ‏‎ پارتي‌‏‎ زبان‌‏‎ به‌‏‎ سومين‌‏‎ و‏‎
آنها‏‎ بريتانيا‏‎ بعدموزه‌‏‎ مدتي‌‏‎ و‏‎ آورد‏‎ انگلستان‌‏‎ به‌‏‎ سال‌ 1913‏‎
اين‌‏‎ خان‌ ، ‏‎ سعيد‏‎ دكتر‏‎ گفته‌‏‎ به‌‏‎.‎نمود‏‎ خريداري‌‏‎ وي‌‏‎ از‏‎ را‏‎
شهر‏‎ نزديكي‌‏‎ در‏‎ (سالان‌‏‎)‎ كوه‌‏‎ در‏‎ واقع‌‏‎ غاري‌‏‎ در‏‎ قباله‌ها‏‎
دربسته‌‏‎ كوزه‌اي‌‏‎ در‏‎ كه‌‏‎ حالي‌‏‎ در‏‎ است‌‏‎ شده‌‏‎ پيدا‏‎ اورامان‌‏‎
از‏‎ بخشي‌‏‎ اسناد‏‎ اين‌‏‎ كه‌‏‎ نيست‌‏‎ بعيد‏‎.‎مي‌شده‌اند‏‎ نگهداري‌‏‎
“.است‌‏‎ رفته‌‏‎ بين‌‏‎ از‏‎ آن‌‏‎ باقيمانده‌‏‎ كه‌‏‎ بوده‌‏‎ بزرگتر‏‎ مجموعه‌اي‌‏‎
(‎‏‏2‏‎)
قباله‌هاي‌‏‎ تاريخ‌‏‎ و‏‎ زبان‌‏‎ رسم‌الخط ، ‏‎ موضوع‌ ، ‏‎ ظاهري‌ ، ‏‎ شكل‌‏‎ *
اورامان‌‏‎
دو‏‎ داراي‌‏‎ كهن‌ ، ‏‎ سنتي‌‏‎ پايه‌‏‎ بر‏‎ شده‌‏‎ ياد‏‎ قباله‌هاي‌‏‎ از‏‎ يك‌‏‎ هر‏‎
طغرا‏‎ شيوه‌‏‎ به‌‏‎ و‏‎ قباله‌‏‎ فوقاني‌‏‎ نيمه‌‏‎ در‏‎ اول‌‏‎ متن‌‏‎.است‌‏‎ متن‌‏‎
شده‌‏‎ پيچيده‌‏‎ مي‌گذرد‏‎ تومار‏‎ ميان‌‏‎ از‏‎ كه‌‏‎ ريسماني‌‏‎ با‏‎ كه‌‏‎ است‌‏‎
آماده‌‏‎ هميشه‌‏‎ و‏‎ باز‏‎ قباله‌ ، ‏‎ تحتاني‌‏‎ بخش‌‏‎است‌‏‎ گرديده‌‏‎ مهر‏‎ و‏‎
.است‌‏‎ بوده‌‏‎ رويت‌‏‎
يك‌‏‎ اجاره‌‏‎ درباره‌‏‎ اورامان‌‏‎ گانه‌‏‎ سه‌‏‎ قباله‌هاي‌‏‎ موضوع‌‏‎
باغ‌‏‎ يك‌‏‎ به‌‏‎ مربوط‏‎ قباله‌‏‎ سه‌‏‎ هر‏‎ علي‌الظاهر‏‎ و‏‎ است‌‏‎ تاكستان‌‏‎
توجه‌‏‎ شايان‌‏‎ خود‏‎ خودي‌‏‎ به‌‏‎ نيز‏‎ اجاره‌‏‎ شيوه‌‏‎مي‌باشد‏‎ انگور‏‎
به‌‏‎ اين‌‏‎ از‏‎ پس‌‏‎ كه‌‏‎ است‌‏‎ مشروط‏‎ مالكيت‌‏‎ نوعي‌‏‎ از‏‎ حاكي‌‏‎ وآن‌‏‎ است‌‏‎
.خواهدگرفت‌‏‎ قرار‏‎ بررسي‌‏‎ مورد‏‎ تفصيل‌‏‎
وز‏‎ خط‏‎ به‌‏‎ يكم‌‏‎ قباله‌‏‎ زبانشناسي‌ ، ‏‎ متخصصين‌‏‎ تحقيقات‌‏‎ پايه‌‏‎ بر‏‎
-‎‏‏87‏‎) سلوكي‌‏‎ سال‌ 225‏‎ به‌‏‎ آن‌‏‎ تاريخ‌‏‎ و‏‎ شده‌‏‎ نگاشته‌‏‎ يوناني‌‏‎ بان‌‏‎
اشكاني‌ ، ‏‎ دوم‌‏‎ مهرداد‏‎ فرمانروايي‌‏‎ عهد‏‎ و‏‎ (‎ميلاد‏‎ از‏‎ پيش‌‏‎ ‎‏‏88‏‎
رشته‌‏‎ به‌‏‎ يوناني‌‏‎ زبان‌‏‎ و‏‎ خط‏‎ به‌‏‎ نيز‏‎ دوم‌‏‎ قباله‌‏‎بازمي‌گردد‏‎
از‏‎ پيش‌‏‎ ‎‏‏2122‏‎) سلوكي‌‏‎ سال‌ 291‏‎ به‌‏‎ و‏‎ است‌‏‎ درآمده‌‏‎ تحرير‏‎
اشكاني‌ ، ‏‎ پاكوس‌‏‎ پسر‏‎ چهارم‌‏‎ فرهاد‏‎ فرمانروايي‌‏‎ عهد‏‎ و‏‎ (‎ميلاد‏‎
شده‌‏‎ دستكاري‌‏‎ آرامي‌‏‎ الفباي‌‏‎ به‌‏‎ سوم‌‏‎ قباله‌‏‎ اما‏‎ و‏‎ دارد‏‎ تعلق‌‏‎
از‏‎ پيش‌‏‎ ‎‏‏1112‏‎)سلوكي‌‏‎ سال‌ 300‏‎ به‌‏‎ است‌‏‎ مربوط‏‎ و‏‎ گشته‌‏‎ تحرير‏‎
سوم‌‏‎ قباله‌‏‎.‎اشكاني‌‏‎ چهارم‌‏‎ فرهاد‏‎ امپراتوري‌‏‎ عصر‏‎ و‏‎ (ميلاد‏‎
.است‌‏‎ پارتي‌‏‎ پهلوي‌‏‎ زبان‌‏‎ به‌‏‎ كاولي‌‏‎ پروفسور‏‎ نظر‏‎ به‌‏‎ اورامان‌ ، ‏‎
نزديك‌‏‎ كردي‌‏‎ زبان‌‏‎ به‌‏‎ را‏‎ آن‌‏‎ مينس‌‏‎ پروفسور‏‎ كه‌‏‎ حالي‌‏‎ در‏‎
قباله‌‏‎ متن‌‏‎ آرامي‌‏‎ الفباي‌‏‎ پژوهشها‏‎ براساس‌‏‎ اما‏‎.‎است‌‏‎ دانسته‌‏‎
كه‌‏‎ منطقه‌اي‌‏‎ مردم‌‏‎ زبان‌‏‎ فونيم‌هاي‌‏‎ نگارش‌‏‎ منظور‏‎ به‌‏‎ سوم‌‏‎
وبه‌‏‎ است‌‏‎ گرديده‌‏‎ دستكاري‌‏‎ شده‌ ، ‏‎ كشف‌‏‎ آنجا‏‎ در‏‎ قباله‌ها‏‎
همان‌‏‎ كهن‌‏‎ شيوه‌‏‎ از‏‎ گونه‌اي‌‏‎ متن‌‏‎ اين‌‏‎ يقين‌‏‎ به‌‏‎ قريب‏‎ احتمال‌‏‎
.دارد‏‎ اشتهار‏‎ (‎كردي‌‏‎) به‌‏‎ امروزه‌‏‎ كه‌‏‎ است‌‏‎ زباني‌‏‎
كهن‌‏‎ قباله‌هاي‌‏‎ درباره‌‏‎ زبانشناسان‌‏‎ و‏‎ مستشرقين‌‏‎ پژوهشهاي‌‏‎ *
اورامان‌‏‎
درباره‌‏‎ مقاله‌اي‌‏‎ مينس‌‏‎ پروفسور‏‎ ميلادي‌ ، ‏‎ سال‌ 1915‏‎ به‌‏‎
رشته‌‏‎ به‌‏‎ يوناني‌‏‎ رسم‌الخط‏‎ به‌‏‎ كه‌‏‎ دوم‌‏‎ و‏‎ اول‌‏‎ قباله‌هاي‌‏‎
.است‌‏‎ ساخته‌‏‎ منتشر‏‎ هلني‌‏‎ تحقيقات‌‏‎ نشريه‌‏‎ در‏‎ درآمده‌ ، ‏‎ تحرير‏‎
سوم‌‏‎ قباله‌‏‎ پيرامون‌‏‎ گفتاري‌‏‎ سال‌ 1919‏‎ در‏‎ كاولي‌‏‎ پروفسور‏‎ سپس‌‏‎
نشريه‌‏‎ در‏‎ گشته‌ ، ‏‎ تحرير‏‎ آرامي‌‏‎ رسم‌الخط‏‎ به‌‏‎ كه‌‏‎ اورامان‌‏‎
همچنين‌‏‎.‎است‌‏‎ نموده‌‏‎ منتشر‏‎ انگلستان‌‏‎ سلطنتي‌‏‎ آسيايي‌‏‎ انجمن‌‏‎
در‏‎ ميلادي‌‏‎ سال‌ 1923‏‎ به‌‏‎ نيبرگ‌‏‎.س‌‏‎.‎چ‌‏‎ دكتر‏‎ زمينه‌ ، ‏‎ اين‌‏‎ در‏‎
“اورامان‌‏‎ پهلوي‌‏‎ اسناد‏‎” عنوان‌‏‎ تحت‌‏‎ مطلبي‌‏‎ شرق‌‏‎ جهان‌‏‎ مجله‌‏‎
ادموندز‏‎.‎جي‌‏‎.سي‌‏‎ نيز‏‎.است‌‏‎ داده‌‏‎ انتشار‏‎ سوم‌‏‎ قباله‌‏‎ درباره‌‏‎
(سالهاي‌ 19191925‏‎ درفاصله‌‏‎)‎ عراق‌‏‎ در‏‎ بريتانيا‏‎ كارگزار‏‎
“عربها‏‎ و‏‎ تركها‏‎ كردها ، ‏‎” كتاب‏‎ در‏‎ موضوع‌‏‎ همين‌‏‎ پيرامون‌‏‎
چنين‌‏‎ شواهدي‌ ، ‏‎ و‏‎ قرائن‌‏‎ براساس‌‏‎ وي‌‏‎.‎است‌‏‎ نوشته‌‏‎ كوتاهي‌‏‎ مقاله‌‏‎
منطقه‌‏‎ به‌‏‎ مربوط‏‎ اصل‌‏‎ در‏‎ قباله‌ها‏‎ است‌‏‎ ممكن‌‏‎ كه‌‏‎ داده‌‏‎ احتمال‌‏‎
كشف‌‏‎ آن‌‏‎ در‏‎ كه‌‏‎ مكاني‌‏‎ به‌‏‎ بعدها‏‎ و‏‎ باشند‏‎ نبوده‌‏‎ اورامان‌‏‎
.باشند‏‎ شده‌‏‎ منتقل‌‏‎ گرديده‌اند‏‎
استاد‏‎ احمد‏‎ رشيد‏‎ جمال‌‏‎ دكتر‏‎ ميلادي‌ ، ‏‎ سال‌ 1983‏‎ در‏‎ واما‏‎
ساخته‌‏‎ منتشر‏‎ موضوع‌‏‎ همين‌‏‎ پيرامون‌‏‎ مقاله‌‏‎ دو‏‎ بغداد‏‎ دانشگاه‌‏‎
سرزمين‌‏‎ زبانشناسي‌‏‎ تحقيقات‌‏‎” كتاب‏‎ در‏‎ سال‌ 1988‏‎ در‏‎ همو‏‎.‎است‌‏‎
برگردانده‌‏‎ عربي‌‏‎ الفباي‌‏‎ به‌‏‎ را‏‎ قباله‌ها‏‎ الخط‏‎ رسم‌‏‎ “كردستان‌‏‎
چندين‌‏‎ ودر‏‎ نموده‌‏‎ ترجمه‌‏‎ كردي‌‏‎ زبان‌‏‎ به‌‏‎ را‏‎ قباله‌ها‏‎ متن‌‏‎ و‏‎
قباله‌ها‏‎ اين‌‏‎ زبانشناسي‌‏‎ و‏‎ تاريخي‌‏‎ وجوه‌‏‎ از‏‎ بسياري‌‏‎ گفتار‏‎
.است‌‏‎ داده‌‏‎ توضيح‌‏‎ علمي‌‏‎ شيوه‌‏‎ به‌‏‎ و‏‎ كرده‌‏‎ تشريح‌‏‎ خوبي‌‏‎ به‌‏‎ را‏‎
پژوهشهاي‌‏‎ ميلادي‌ ، ‏‎ سال‌ 1990‏‎ در‏‎ نيز‏‎ سطور‏‎ اين‌‏‎ نگارنده‌‏‎
در‏‎ و‏‎ رسانيده‌‏‎ انجام‌‏‎ به‌‏‎ قباله‌ها‏‎ اين‌‏‎ پيرامون‌‏‎ گسترده‌اي‌‏‎
واله‌‏‎ قه‌‏‎” عنوان‌‏‎ تحت‌‏‎ كردي‌‏‎ زبان‌‏‎ به‌‏‎ مقاله‌‏‎ پنج‌‏‎ ارتباط‏‎ همين‌‏‎
مجله‌‏‎ در‏‎ “اورامان‌‏‎ كهن‌‏‎ قباله‌هاي‌‏‎ /ورمان‌‏‎ هه‌‏‎ كاني‌‏‎ كونه‌‏‎
.است‌‏‎ نموده‌‏‎ منتشر‏‎ سروه‌‏‎ كردي‌‏‎
اورامان‌‏‎ كهن‌‏‎ قباله‌هاي‌‏‎ اهميت‌‏‎ و‏‎ ارزش‌‏‎ *
تاريخ‌‏‎ زبانشناسي‌ ، ‏‎ ديدگاههاي‌‏‎ از‏‎ اورمان‌‏‎ اسناد‏‎ بررسي‌‏‎
كهن‌‏‎ باورهاي‌‏‎ و‏‎ اديان‌‏‎ مطالعات‌‏‎ و‏‎ اقتصادي‌‏‎ اجتماعي‌ ، ‏‎ مناسبات‌‏‎
اورامان‌‏‎ منطقه‌‏‎ بويژه‌‏‎ و‏‎ خاورميانه‌‏‎ جغرافيايي‌‏‎ درحوزه‌‏‎
از‏‎ بسياري‌‏‎ قباله‌ها‏‎ اين‌‏‎.‎است‌‏‎ اهميت‌‏‎ كمال‌‏‎ حائز‏‎ كردستان‌ ، ‏‎
فرهنگي‌‏‎ مجموعه‌‏‎ ناسفته‌‏‎ و‏‎ ناشناخته‌‏‎ گوشه‌هاي‌‏‎ و‏‎ مبهم‌‏‎ زواياي‌‏‎
كه‌‏‎ روست‌‏‎ اين‌‏‎ از‏‎ هم‌‏‎ و‏‎ ;مي‌سازد‏‎ آشكار‏‎ و‏‎ روشن‌‏‎ را‏‎ كرد‏‎ قوم‌‏‎
پرتوافكني‌‏‎ واسطه‌‏‎ به‌‏‎ اولي‌ ، ‏‎ طريق‌‏‎ به‌‏‎ گانه‌‏‎ سه‌‏‎ اسناد‏‎ اين‌‏‎ كشف‌‏‎
از‏‎ كردكه‌‏‎ ديرزي‌‏‎ قوم‌‏‎ وفرهنگ‌‏‎ تاريخ‌‏‎ ساحت‌‏‎ از‏‎ گوشه‌اي‌‏‎ بر‏‎
به‌‏‎ اسلامي‌‏‎ ايراني‌ ، ‏‎ تمدن‌‏‎ و‏‎ فرهنگ‌‏‎ مجموعه‌‏‎ ابر‏‎ اصيل‌‏‎ اقوام‌‏‎
ارزشمند‏‎ بسيار‏‎ نيز‏‎ ايرانشناسي‌‏‎ پژوهشهاي‌‏‎ ازمنظر‏‎ است‌ ، ‏‎ شمار‏‎
وشناسايي‌‏‎ كشف‌‏‎ بر‏‎ مترتب‏‎ تحقيقاتي‌‏‎ نتايج‌‏‎ بدينگونه‌‏‎ و‏‎ است‌‏‎
شناسايي‌‏‎ حيطه‌‏‎ در‏‎ بزرگي‌‏‎ دستاورد‏‎ باستاني‌‏‎ قباله‌هاي‌‏‎ اين‌‏‎
ايراني‌‏‎ اقوام‌‏‎ فرهنگي‌‏‎ مجموعه‌‏‎ و‏‎ ايران‌‏‎ باستاني‌‏‎ سرزمين‌‏‎
.مي‌گردد‏‎ محسوب‏‎
شناسايي‌‏‎ و‏‎ كشف‌‏‎ نيز‏‎ شناسي‌‏‎ كردستان‌‏‎ پژوهشهاي‌‏‎ منظر‏‎ از‏‎
بسيار‏‎ آگاهيهاي‌‏‎ و‏‎ اطلاعات‌‏‎ اورامان‌ ، ‏‎ باستاني‌‏‎ قباله‌هاي‌‏‎
و‏‎ اعتقادات‌‏‎ آيين‌ ، ‏‎ و‏‎ دين‌‏‎ ‎‏‏،‏‎ خط‏‎ زبان‌ ، ‏‎ از‏‎ ارزنده‌اي‌‏‎ و‏‎ جالب‏‎
دامن‌‏‎ دراز‏‎ روند‏‎ در‏‎ كه‌‏‎ سرزميني‌‏‎ اقتصادي‌‏‎ و‏‎ اجتماعي‌‏‎ روابط‏‎
كه‌‏‎ مي‌دهد‏‎ دست‌‏‎ به‌‏‎ است‌ ، ‏‎ گرفته‌‏‎ نام‌‏‎ كردستان‌‏‎ اورامان‌‏‎ تاريخ‌ ، ‏‎
در‏‎ مي‌توان‌‏‎ عمده‌‏‎ طور‏‎ به‌‏‎ را‏‎ پراهميت‌‏‎ يافته‌هاي‌‏‎ اين‌‏‎
پيشينه‌‏‎ تاريخي‌ ، ‏‎ زمينه‌هاي‌‏‎ در‏‎ متنوعي‌‏‎ مطالعاتي‌‏‎ گرايشهاي‌‏‎
و‏‎ ديني‌‏‎ اعتقادات‌‏‎ حقوقي‌ ، ‏‎ كهن‌‏‎ مناسبات‌‏‎ اقتصادي‌ ، ‏‎ روابط‏‎
.داد‏‎ قرار‏‎ وتحليل‌‏‎ تجزيه‌‏‎ و‏‎ بررسي‌‏‎ مورد‏‎ زبانشناسي‌‏‎
گانه‌‏‎ سه‌‏‎ قباله‌هاي‌‏‎ سراسر‏‎ در‏‎:كهن‌‏‎ باورهاي‌‏‎ و‏‎ آيينها‏‎ (‎‏‏1‏‎
اشخاص‌‏‎ اسامي‌‏‎ بخصوص‌‏‎ و‏‎ واژگان‌‏‎ از‏‎ مجموعه‌اي‌‏‎ اورامان‌ ، ‏‎
باستاني‌‏‎ اعتقادات‌‏‎ و‏‎ آيينها‏‎ از‏‎ كه‌‏‎ مي‌خورد‏‎ به‌چشم‌‏‎
برخي‌‏‎ حتي‌‏‎است‌‏‎ يافته‌‏‎ نشات‌‏‎ زاگرس‌‏‎ كوه‌‏‎ رشته‌‏‎ دامنه‌نشينان‌‏‎
رايج‌‏‎ كردان‌‏‎ درميان‌‏‎ اكنون‌‏‎ هم‌‏‎ قباله‌ها ، ‏‎ در‏‎ كسان‌‏‎ نامهاي‌‏‎ از‏‎
كهن‌‏‎ قباله‌هاي‌‏‎ واژگان‌‏‎ درلابه‌لاي‌‏‎.‎زبانهاست‌‏‎ سر‏‎ وبر‏‎
;است‌‏‎ آشكار‏‎ (‎ميترائيسم‌‏‎)‎ مهرپرستي‌‏‎ آيين‌‏‎ نشانه‌هاي‌‏‎ اورامان‌ ، ‏‎
اروتت‌ ، ‏‎ ميرابندك‌ ، ‏‎ رشنو ، ‏‎:همچون‌‏‎ واژگاني‌‏‎ مجموعه‌‏‎
ساير‏‎ و‏‎ كردان‌‏‎ ميان‌‏‎ در‏‎ مهرپرستي‌‏‎ عصر‏‎ نشانگر‏‎ ميثراپادي‌‏‎
و‏‎ دوستي‌‏‎ معناي‌‏‎ به‌‏‎ ميثرا‏‎ /ميترا‏‎ يا‏‎ مهر‏‎است‌‏‎ ايرانيان‌‏‎
فرشته‌‏‎ ميترا‏‎ باستان‌ ، ‏‎ ايرانيان‌‏‎ باور‏‎ به‌‏‎.‎است‌‏‎ محبت‌‏‎
گاثاهاي‌‏‎ در‏‎.است‌‏‎ بوده‌‏‎ آفريدگان‌‏‎ با‏‎ آفريدگار‏‎ پيونددهنده‌‏‎
وعده‌‏‎ و‏‎ عهد‏‎ و‏‎ پيمان‌‏‎ معناي‌‏‎ به‌‏‎ مهر‏‎ اسپينتمان‌ ، ‏‎ زرتشت‌‏‎ آشو‏‎
است‌‏‎ مزدا‏‎ اهورا‏‎ آفريدگان‌‏‎ از‏‎ يكي‌‏‎ مهر‏‎ اوستا ، ‏‎ در‏‎.است‌‏‎ آمده‌‏‎
.است‌‏‎ نور‏‎ و‏‎ روشنايي‌‏‎ فرشته‌‏‎ و‏‎ پيمان‌‏‎ و‏‎ عهد‏‎ نگاهبان‌‏‎ همو‏‎ و‏‎
كه‌‏‎ بوده‌اند‏‎ باور‏‎ اين‌‏‎ بر‏‎ مزديسنان‌‏‎ باستان‌ ، ‏‎ ايران‌‏‎ در‏‎
و‏‎ اوستا‏‎ يشت‌‏‎ ودهمين‌‏‎ ماه‌‏‎ هر‏‎ از‏‎ روز‏‎ وشانزدهمين‌‏‎ ماه‌‏‎ هفتمين‌‏‎
آيين‌‏‎ ميترا ، ‏‎ ستايش‌‏‎.است‌‏‎ مهر‏‎ ايزد‏‎ ويژه‌‏‎ مهرگان‌‏‎ جشن‌‏‎
همين‌‏‎ دل‌‏‎ از‏‎.‎است‌‏‎ بوده‌‏‎ ايراني‌‏‎ اقوام‌‏‎ وديگر‏‎ كردان‌‏‎ باستاني‌‏‎
كردستان‌‏‎ در‏‎ ديگري‌‏‎ آيين‌‏‎ كهن‌‏‎ بعد ، ‏‎ اعصار‏‎ در‏‎ باستاني‌‏‎ آيين‌‏‎
.مي‌شود‏‎ شناخته‌‏‎ “ايزدي‌‏‎ آيين‌‏‎” نام‌‏‎ به‌‏‎ اكنون‌‏‎ هم‌‏‎ كه‌‏‎ برخاسته‌‏‎
توسط‏‎ آنجا‏‎ از‏‎ و‏‎ صغير‏‎ آسياي‌‏‎ و‏‎ بابل‌‏‎ به‌‏‎ ايران‌‏‎ از‏‎ پرستي‌‏‎ مهر‏‎
براي‌‏‎ مهر‏‎ ايزد‏‎.است‌‏‎ رسيده‌‏‎ اروپا‏‎ به‌‏‎ رومي‌‏‎ جنگاوران‌‏‎
مردم‌ ، ‏‎ سعادت‌‏‎ وتامين‌‏‎ زمين‌‏‎ حاصلخيزي‌‏‎ و‏‎ آباداني‌‏‎ از‏‎ نگاهباني‌‏‎
ميتراي‌‏‎ شمايل‌‏‎ و‏‎ هيات‌‏‎مي‌كند‏‎ ذبح‌‏‎ قرباني‌‏‎ عنوان‌‏‎ به‌‏‎ گاوي‌‏‎
است‌‏‎ يادگاري‌‏‎ ويونانيها ، ‏‎ آرياييها‏‎ باستاني‌‏‎ درآثار‏‎ گاوكش‌‏‎
.باور‏‎ كهن‌‏‎ اين‌‏‎ از‏‎
آردين‌ ، ‏‎ آراماسد ، ‏‎ همچون‌‏‎ واژگاني‌‏‎ اورامان‌ ، ‏‎ كهن‌‏‎ قباله‌هاي‌‏‎ در‏‎
آيين‌‏‎ و‏‎ مزداپرستي‌‏‎ روزگار‏‎ از‏‎ دادباگاباگ‌‏‎ و‏‎ آرشتت‌‏‎
پيشين‌‏‎ روزگاران‌‏‎ همان‌‏‎ از‏‎ آيين‌‏‎ اين‌‏‎.‎دارد‏‎ حكايت‌‏‎ مزديسنان‌‏‎
ايران‌‏‎ سراسر‏‎ و‏‎ يافته‌‏‎ گسترش‌‏‎ آريايي‌‏‎ قبايل‌‏‎ و‏‎ اقوام‌‏‎ ميان‌‏‎ در‏‎
.بود‏‎ گرفته‌‏‎ بر‏‎ در‏‎ را‏‎ وهند‏‎
و‏‎ است‌‏‎ داشته‌‏‎ كهن‌تر‏‎ پيشينه‌اي‌‏‎ پرستي‌‏‎ اهورا‏‎ كردستان‌ ، ‏‎ در‏‎
سرانجام‌‏‎ مهرپرستي‌ ، ‏‎ آيين‌‏‎.مي‌گردد‏‎ باز‏‎ مهرپرستي‌‏‎ روزگار‏‎ به‌‏‎
يكتاپرستانه‌‏‎ باوري‌‏‎ به‌‏‎ اسپينتمان‌ ، ‏‎ زرتشت‌‏‎ آشو‏‎ كوشش‌‏‎ به‌‏‎
تحول‌‏‎ (‎مزدا‏‎ اهورا‏‎ ستايشگران‌‏‎) مزديسنان‌‏‎ آيين‌‏‎ به‌‏‎ موسوم‌‏‎
.است‌‏‎ يافته‌‏‎ وتكامل‌‏‎
اورامان‌‏‎ باستاني‌‏‎ قباله‌هاي‌‏‎ مجموعه‌‏‎:‎الخط‏‎ ورسم‌‏‎ زبان‌‏‎ (‎‎‏‏2‏‎
اثر‏‎ و‏‎ وكهن‌‏‎ تاريخي‌‏‎ سندي‌‏‎ عنوان‌‏‎ به‌‏‎ زبانشناسي‌‏‎ منظر‏‎ از‏‎
اورامان‌ ، ‏‎ سوم‌‏‎ قباله‌‏‎ براساس‌‏‎.‎مي‌گردد‏‎ تلقي‌‏‎ ارزشمندي‌‏‎ فرهنگي‌‏‎
كردان‌‏‎ نياكان‌‏‎ ميان‌‏‎ در‏‎ اين‌ ، ‏‎ از‏‎ پيش‌‏‎ سال‌‏‎ واندي‌‏‎ هزار‏‎ دو‏‎ در‏‎
با‏‎ خط‏‎ اين‌‏‎ كه‌‏‎ بوده‌‏‎ رايج‌‏‎ ويژه‌‏‎ رسم‌الخط‏‎ نوعي‌‏‎ امروزي‌ ، ‏‎
قباله‌ها‏‎ تحرير‏‎ براي‌‏‎ عصر‏‎ آن‌‏‎ در‏‎ و‏‎ شده‌‏‎ نوشته‌‏‎ آرامي‌‏‎ الفباي‌‏‎
نشان‌‏‎ منظور‏‎ به‌‏‎ كه‌‏‎ پيداست‌‏‎.‎است‌‏‎ به‌كاررفته‌‏‎ رسمي‌‏‎ واسناد‏‎
برخي‌‏‎ كردستان‌ ، ‏‎ باستاني‌‏‎ ساكنان‌‏‎ زبان‌‏‎ ويژه‌‏‎ فونيم‌هاي‌‏‎ دادن‌‏‎
شده‌‏‎ دستكاري‌‏‎ مخصوصي‌‏‎ نشانه‌هاي‌‏‎ افزودن‌‏‎ با‏‎ آرامي‌‏‎ الفباي‌‏‎ از‏‎
با‏‎ اورامان‌‏‎ سوم‌‏‎ قباله‌‏‎ آرامي‌‏‎ الفباي‌‏‎ كه‌‏‎ طوري‌‏‎ به‌‏‎ ;است‌‏‎
آرامي‌ ، ‏‎ الفباي‌‏‎ با‏‎ شده‌‏‎ نوشته‌‏‎ قديمي‌‏‎ خطوط‏‎ و‏‎ اسناد‏‎ از‏‎ هيچيك‌‏‎
جديدي‌‏‎ رسم‌الخط‏‎ كه‌‏‎ است‌‏‎ آن‌‏‎ از‏‎ حاكي‌‏‎ امر‏‎ اين‌‏‎ كه‌‏‎ نيست‌‏‎ همسان‌‏‎
رسم‌الخط ، ‏‎ اين‌‏‎ در‏‎.‎است‌‏‎ شده‌‏‎ كشف‌‏‎ اورامان‌‏‎ قباله‌هاي‌‏‎ در‏‎
واژه‌‏‎ چند‏‎شده‌اند‏‎ ختم‌‏‎ يوناني‌‏‎ پسوند‏‎ به‌‏‎ اشخاص‌‏‎ نامهاي‌‏‎
هزوارش‌‏‎ است‌‏‎ ممكن‌‏‎ كه‌‏‎ مي‌آيد‏‎ چشم‌‏‎ به‌‏‎ قباله‌ها‏‎ در‏‎ نيز‏‎ آرامي‌‏‎
اما‏‎ مي‌شود‏‎ تحرير‏‎ آرامي‌‏‎ واژه‌‏‎ عين‌‏‎ نوشتن‌ ، ‏‎ در‏‎ يعني‌‏‎.باشد‏‎
چند‏‎ هر‏‎مي‌گردد‏‎ قرائت‌‏‎ ديگري‌‏‎ گونه‌‏‎ به‌‏‎ خواندن‌‏‎ در‏‎
قرائت‌‏‎ را‏‎ مزبور‏‎ قباله‌‏‎ بار‏‎ نخستين‌‏‎ براي‌‏‎ كه‌‏‎ زبانشناساني‌‏‎
سوم‌‏‎ قباله‌‏‎ متن‌‏‎ زبان‌‏‎ كه‌‏‎ كرده‌اند‏‎ اذعان‌‏‎ آشكارا‏‎ نموده‌اند ، ‏‎
كه‌‏‎ آن‌جايي‌‏‎ از‏‎ متاسفانه‌‏‎ اما‏‎ ;است‌‏‎ نزديكتر‏‎ امروزي‌‏‎ كردي‌‏‎ به‌‏‎
پهلوي‌‏‎ را‏‎ مزبور‏‎ قباله‌‏‎ زبان‌‏‎ نبوده‌اند‏‎ مسلط‏‎ كردي‌‏‎ زبان‌‏‎ بر‏‎
هر‏‎ از‏‎ بهتر‏‎ كرد‏‎ زبانشناس‌‏‎ كه‌‏‎ حالي‌‏‎ در‏‎.ناميده‌اند‏‎ اشكاني‌‏‎
نيز‏‎ اينك‌‏‎ هم‌‏‎ سوم‌‏‎ قباله‌‏‎ واژگان‌‏‎ از‏‎ بسياري‌‏‎ كه‌‏‎ مي‌داند‏‎ كسي‌‏‎
.زبانهاست‌‏‎ سر‏‎ بر‏‎ گستردگي‌‏‎ با‏‎ و‏‎ دارد‏‎ رواج‌‏‎ كردان‌‏‎ ميان‌‏‎ در‏‎
جملات‌‏‎ دستوري‌‏‎ ساختار‏‎ و‏‎ بندي‌‏‎ جمله‌‏‎ شيوه‌‏‎ در‏‎ اينها ، ‏‎ جز‏‎ به‌‏‎
.است‌‏‎ مشهور‏‎ كردي‌‏‎ زبان‌‏‎ گرامري‌‏‎ نشانه‌هاي‌‏‎ نيز‏‎ سوم‌‏‎ قباله‌‏‎ متن‌‏‎
قباله‌هاي‌‏‎:‎اورامان‌‏‎ در‏‎ حقوقي‌‏‎ -اقتصادي‌‏‎ كهن‌‏‎ مناسبات‌‏‎ (‎‎‏‏3‏‎
حقوقي‌‏‎ و‏‎ اجتماعي‌‏‎ و‏‎ اقتصادي‌‏‎ روابط‏‎ ديدگاه‌‏‎ از‏‎ اورامان‌ ، ‏‎ كهن‌‏‎
آن‌‏‎ در‏‎ كه‌‏‎ مي‌دهد‏‎ نشان‌‏‎ اسناد‏‎ اين‌‏‎ است‌ ، ‏‎ بررسي‌‏‎ و‏‎ توجه‌‏‎ شايان‌‏‎
بوده‌‏‎ برقرار‏‎ منسجمي‌‏‎ حقوق‌‏‎ روابط‏‎ كرد‏‎ قبايل‌‏‎ درميان‌‏‎ روزگار‏‎
از‏‎ منطقه‌اي‌‏‎ در‏‎ تاكستاني‌‏‎ دادن‌‏‎ اجاره‌‏‎ منظور‏‎ به‌‏‎ و‏‎ است‌‏‎
مي‌شده‌‏‎ تنظيم‌‏‎ شاهدان‌‏‎ برابر‏‎ در‏‎ قرارداد‏‎ كردان‌ ، ‏‎ سرزمين‌‏‎
.است‌‏‎ مي‌كرده‌‏‎ ومهر‏‎ مي‌نموده‌‏‎ تاييد‏‎ را‏‎ آن‌‏‎ حكومت‌‏‎ ونماينده‌‏‎
وامر‏‎ كشاورزي‌‏‎ مناسبات‌‏‎ كه‌‏‎ آنند‏‎ از‏‎ حاكي‌‏‎ اسناد‏‎ اين‌‏‎ همچنين‌‏‎
برخوردار‏‎ خاصي‌‏‎ اهميت‌‏‎ از‏‎ روزگار‏‎ آن‌‏‎ در‏‎ زمين‌‏‎ ساختن‌‏‎ آباد‏‎
كه‌‏‎ بوده‌‏‎ مهم‌‏‎ آنقدر‏‎ زميني‌‏‎ قطعه‌‏‎ نمودن‌‏‎ اداره‌‏‎ و‏‎ است‌‏‎ بوده‌‏‎
روي‌‏‎ بر‏‎ ثمر‏‎ ومثمر‏‎ كارا‏‎ فعاليت‌‏‎ به‌‏‎ قادر‏‎ اجاره‌دار‏‎ اگر‏‎
مي‌بايستي‌‏‎ مي‌رفت‌ ، ‏‎ بين‌‏‎ از‏‎ زمين‌‏‎ ومحصول‌‏‎ نمي‌بود‏‎ زمين‌‏‎
صاحب‏‎ به‌‏‎ اهمال‌ ، ‏‎ و‏‎ قصور‏‎ اين‌‏‎ بابت‌‏‎ سنگيني‌‏‎ غرامت‌‏‎ و‏‎ تاوان‌‏‎
.مي‌پرداخت‌‏‎ فرمانروا‏‎ و‏‎ زمين‌‏‎
در‏‎ تاريخي‌‏‎ واطلاعات‌‏‎ اجتماعي‌‏‎ كهن‌‏‎ روابط‏‎ از‏‎ بازتابي‌‏‎ (‎‎‏‏4‏‎
تاريخي‌‏‎ و‏‎ اجتماعي‌‏‎ ديد‏‎ از‏‎ اورامان‌‏‎ قباله‌هاي‌‏‎:‎قباله‌ها‏‎
اين‌‏‎ از‏‎ اسناد‏‎ اين‌‏‎.‎است‌‏‎ خاصي‌‏‎ اعتبار‏‎ و‏‎ اهميت‌‏‎ حائز‏‎ نيز‏‎
سرزمين‌‏‎ تاريخي‌‏‎ ونادانسته‌هاي‌‏‎ ابهامات‌‏‎ از‏‎ بسياري‌‏‎ منظر ، ‏‎
اين‌‏‎ نمونه‌ ، ‏‎ براي‌‏‎.مي‌سازد‏‎ هويدا‏‎ را‏‎ ايران‌‏‎ فلات‌‏‎ و‏‎ كرد‏‎ قوم‌‏‎
اين‌‏‎ در‏‎ يونانيها‏‎ فرمانروايي‌‏‎ درباره‌‏‎ اطلاعاتي‌‏‎ قباله‌ها‏‎
سامان‌‏‎ اين‌‏‎ مردم‌‏‎ بر‏‎ هلنيستي‌‏‎ فرهنگ‌‏‎ تاثير‏‎ ونيز‏‎ سرزمين‌‏‎
نواحي‌‏‎ و‏‎ اورامان‌‏‎ در‏‎ عصر‏‎ آن‌‏‎ كشوري‌‏‎ تقسيمات‌‏‎ نحوه‌‏‎ وهمچنين‌‏‎
تعميق‌‏‎ راستاي‌‏‎ در‏‎ يافته‌ها ، ‏‎ اين‌‏‎ كه‌‏‎ بردارد‏‎ در‏‎ را‏‎ آن‌‏‎ اطراف‌‏‎
مغتنم‌‏‎ بسيار‏‎ ايرانشناسي‌‏‎ /كردستانشناسي‌‏‎ تحقيقات‌‏‎ تكميل‌‏‎ و‏‎
اهميت‌‏‎ ديگر‏‎ بار‏‎ انكار ، ‏‎ غيرقابل‌‏‎ دليل‌‏‎ همين‌‏‎ به‌‏‎ و‏‎ وراهگشاست‌‏‎
بيش‌‏‎ ايراني‌‏‎ اقوام‌‏‎ فرهنگي‌‏‎ مجموعه‌هاي‌‏‎ پوياي‌‏‎ شناخت‌‏‎ لزوم‌‏‎ و‏‎
ابرتمدن‌‏‎ دوستداران‌‏‎ و‏‎ كوشندگان‌‏‎ و‏‎ پژوهندگان‌‏‎ بر‏‎ پيش‌‏‎ از‏‎
.مي‌گردد‏‎ محقق‌‏‎ اسلامي‌‏‎ /ايراني‌‏‎
آيينهاي‌‏‎ در‏‎ اورمان‌‏‎ قباله‌هاي‌‏‎ نامهاي‌‏‎ از‏‎ برخي‌‏‎ ريشه‌يابي‌‏‎
كردستان‌‏‎ باستاني‌‏‎
اورامان‌ ، ‏‎ قباله‌هاي‌‏‎ كهن‌‏‎ در‏‎ جايها‏‎ و‏‎ كسان‌‏‎ نامهاي‌‏‎ بررسي‌‏‎
كردان‌‏‎ سرزمين‌‏‎ باستاني‌‏‎ آيينهاي‌‏‎ با‏‎ آنها‏‎ پيوند‏‎ از‏‎ نشان‌‏‎
كرد‏‎ تاريخ‌‏‎ پژوهشگران‌‏‎ از‏‎ يكي‌‏‎ احمد‏‎ رشيد‏‎ جمال‌‏‎ دكتر‏‎.دارد‏‎
وي‌‏‎.‎است‌‏‎ زده‌‏‎ دست‌‏‎ تحقيقاتي‌‏‎ به‌‏‎ زمينه‌‏‎ اين‌‏‎ در‏‎ كه‌‏‎ است‌‏‎
قباله‌هاي‌‏‎ در‏‎ باستان‌‏‎ يونان‌‏‎ هلني‌‏‎ فرهنگ‌‏‎ نشانه‌هاي‌‏‎ پيرامون‌‏‎
مي‌رسد‏‎ نظر‏‎ به‌‏‎.‎است‌‏‎ پرداخته‌‏‎ نظرياتي‌‏‎ ارائه‌‏‎ به‌‏‎ اورامان‌ ، ‏‎
پيشينه‌اي‌‏‎ كردان‌‏‎ باستاني‌‏‎ سرزمين‌‏‎ در‏‎ ميتراپرستي‌‏‎ آيين‌‏‎
فرهنگ‌‏‎ در‏‎ آيين‌ ، ‏‎ كهن‌‏‎ اين‌‏‎ آموزه‌هاي‌‏‎ آثار‏‎ و‏‎ داشته‌‏‎ درازآهنگ‌‏‎
ساير‏‎ نيز‏‎ و‏‎ خاورميانه‌‏‎ اقوام‌‏‎ ديگر‏‎ و‏‎ كرد‏‎ قوم‌‏‎ باستاني‌‏‎
البته‌‏‎.‎است‌‏‎ دوانيده‌‏‎ ريشه‌‏‎ اروپايي‌‏‎ و‏‎ هند‏‎ ملل‌‏‎ و‏‎ اقوام‌‏‎
تمدن‌‏‎ و‏‎ برفرهنگ‌‏‎ استعمارگر‏‎ و‏‎ متجاوز‏‎ يونانيان‌‏‎ فرهنگ‌‏‎ تاثير‏‎
اورامان‌ ، ‏‎ باستاني‌‏‎ قباله‌هاي‌‏‎ اما‏‎ است‌ ، ‏‎ انكارناپذير‏‎ ايراني‌‏‎
روزگار‏‎ به‌‏‎ يوناني‌‏‎ هلنيستي‌‏‎ فرهنگ‌‏‎ كه‌‏‎ آنند‏‎ از‏‎ حاكي‌‏‎ بيشتر‏‎
آيينهاي‌‏‎ آثار‏‎ است‌‏‎ نتوانسته‌‏‎ مزبور ، ‏‎ قباله‌هاي‌‏‎ تحرير‏‎
كن‌‏‎ ريشه‌‏‎ را‏‎ ايران‌‏‎ فلات‌‏‎ نقاط‏‎ ساير‏‎ و‏‎ كردان‌‏‎ سرزمين‌‏‎ باستاني‌‏‎
شده‌ ، ‏‎ ياد‏‎ قباله‌هاي‌‏‎ شدن‌‏‎ نوشته‌‏‎ روزگار‏‎ ديگر ، ‏‎ سوي‌‏‎ از‏‎.‎نمايد‏‎
كردان‌‏‎ ميان‌‏‎ در‏‎ مزداپرستي‌‏‎ طليعه‌‏‎ و‏‎ ميترائيسم‌‏‎ اوج‌‏‎ عصر‏‎
فلات‌‏‎ سراسر‏‎ در‏‎ مزدا‏‎ ستايش‌‏‎ آيين‌‏‎ عصر‏‎ آن‌‏‎ در‏‎.‎است‌‏‎ بوده‌‏‎
و‏‎ داشته‌‏‎ گسترش‌‏‎ كردان‌ ، ‏‎ باستاني‌‏‎ سرزمين‌‏‎ در‏‎ جمله‌‏‎ از‏‎ و‏‎ ايران‌‏‎
بوده‌‏‎ برپا‏‎ مزديسنان‌‏‎ آتشگاه‌‏‎ سرزمين‌‏‎ اين‌‏‎ نقاط‏‎ از‏‎ بسياري‌‏‎ در‏‎
پرستش‌‏‎ و‏‎ ستايش‌‏‎ به‌‏‎ آنجا‏‎ در‏‎ امروزي‌‏‎ كردان‌‏‎ نياكان‌‏‎ و‏‎ است‌‏‎
اورامان‌‏‎ بويژه‌‏‎ برهه‌ ، ‏‎ اين‌‏‎ در‏‎ پرداخته‌اند‏‎ مي‌‏‎ اهورامزدا‏‎
از‏‎ (‎پاوه‌‏‎)آتشكده‌‏‎ و‏‎ بوده‌‏‎ مزداپرستي‌‏‎ اصلي‌‏‎ مراكز‏‎ از‏‎
.است‌‏‎ آمده‌‏‎ شمار‏‎ به‌‏‎ كردان‌‏‎ باستاني‌‏‎ مشهور‏‎ ستايشگاههاي‌‏‎
يونانيان‌‏‎ اگر‏‎ شده‌ ، ‏‎ ياد‏‎ زماني‌‏‎ مقطع‌‏‎ در‏‎ اين‌‏‎ بنابر‏‎
انديشه‌‏‎ اعماق‌‏‎ در‏‎ تمامي‌‏‎ به‌‏‎ را‏‎ هلني‌‏‎ فرهنگ‌‏‎ مي‌توانستند‏‎
آيين‌ ، ‏‎ زبان‌ ، ‏‎ از‏‎ مي‌بايستي‌‏‎ دهند ، ‏‎ رسوخ‌‏‎ ايران‌‏‎ فلات‌‏‎ ساكنان‌‏‎
اثري‌‏‎ نيز‏‎ آنان‌‏‎ فرهنگي‌‏‎ مجموعه‌‏‎ و‏‎ رسوم‌‏‎ و‏‎ آداب‏‎ و‏‎ اعتقادات‌‏‎
نداده‌‏‎ روي‌‏‎ حالتي‌‏‎ چنين‌‏‎ كه‌‏‎ مي‌بينيم‌‏‎ اما‏‎;باشد‏‎ نمانده‌‏‎ برجاي‌‏‎
.مدعاست‌‏‎ اين‌‏‎ گواه‌‏‎ بهترين‌‏‎ اورامان‌‏‎ باستاني‌‏‎ قباله‌هاي‌‏‎ و‏‎ است‌‏‎
منعكس‌‏‎ آنكه‌‏‎ از‏‎ بيش‌‏‎ اورامان‌‏‎ كهن‌‏‎ قباله‌هاي‌‏‎ سان‌‏‎ بدين‌‏‎
آيينهاي‌‏‎ آثار‏‎ و‏‎ جلوه‌ها‏‎ باشند ، ‏‎ هلنيستي‌‏‎ فرهنگ‌‏‎ كننده‌‏‎
از‏‎ بسياري‌‏‎ چنانكه‌‏‎ ;مي‌نمايانند‏‎ را‏‎ مزديسنا‏‎ و‏‎ مهرپرستي‌‏‎
.نظرند‏‎ اين‌‏‎ مقوم‌‏‎ و‏‎ نتيجه‌گيري‌‏‎ اين‌‏‎ مويد‏‎ قباله‌ها‏‎ واژگان‌‏‎
رشنو ، ‏‎ تيرك‌ ، ‏‎ اروتت‌ ، ‏‎:همچون‌‏‎ واژگاني‌‏‎ نمونه‌ ، ‏‎ براي‌‏‎
دادباگانراس‌ ، ‏‎ دادباگاباگ‌ ، ‏‎ ارشتت‌ ، ‏‎ پتسپك‌ ، ‏‎ اسمك‌ ، ‏‎ ميثراپادي‌ ، ‏‎
.گانزاكي‌‏‎
زبان‌‏‎ خصوص‌‏‎ در‏‎ اي‌‏‎ نظريه‌‏‎
اورامان‌‏‎ سوم‌‏‎ قباله‌‏‎ الخط‏‎ رسم‌‏‎ و‏‎
نظر‏‎ به‌‏‎ مهمتر‏‎ ديگري‌‏‎ موضوع‌‏‎ هر‏‎ از‏‎ آنچه‌‏‎ پژوهش‌ ، ‏‎ اين‌‏‎ در‏‎
قباله‌‏‎ كه‌‏‎ است‌‏‎ رسم‌الخطي‌‏‎ و‏‎ زبان‌‏‎ شناسايي‌‏‎ و‏‎ رديابي‌‏‎ مي‌رسد ، ‏‎
زبان‌‏‎ كه‌‏‎ است‌‏‎ اين‌‏‎ بر‏‎ نگارنده‌‏‎.است‌‏‎ شده‌‏‎ نوشته‌‏‎ آن‌‏‎ با‏‎ سوم‌‏‎
زبان‌‏‎ از‏‎ گونه‌اي‌‏‎ اورامان‌ ، ‏‎ باستاني‌‏‎ قباله‌‏‎ سومين‌‏‎ رسم‌الخط‏‎
(كهن‌‏‎ كردي‌‏‎ زبان‌‏‎) را‏‎ آن‌‏‎ مي‌توان‌‏‎ كه‌‏‎ است‌‏‎ كردان‌‏‎ باستاني‌‏‎
.ناميد‏‎
شده‌‏‎ نگاري‌‏‎ زمان‌‏‎ (سلوكي‌‏‎)‎يوناني‌‏‎ تاريخ‌‏‎ به‌‏‎ سوم‌ ، ‏‎ قباله‌‏‎ زبان‌‏‎
بر‏‎.‎است‌‏‎ درآميخته‌‏‎ آرامي‌‏‎ هزوارشهاي‌‏‎ و‏‎ يوناني‌‏‎ واژگاني‌‏‎ با‏‎ و‏‎
نيز‏‎ مينس‌‏‎ پروفسور‏‎ احمد ، ‏‎ رشيد‏‎ جمال‌‏‎ دكتر‏‎ اظهارات‌‏‎ اساس‌‏‎
كردي‌‏‎ امروزي‌‏‎ زبان‌‏‎ به‌‏‎ سوم‌ ، ‏‎ قباله‌‏‎ زبان‌‏‎ كه‌‏‎ داشته‌‏‎ اعتقاد‏‎
كه‌‏‎ مي‌كند‏‎ اشاره‌‏‎ موضوع‌‏‎ اين‌‏‎ به‌‏‎ بويژه‌‏‎ وي‌‏‎.‎است‌‏‎ نزديكتر‏‎
مكشوفه‌‏‎ اسناد‏‎ از‏‎ هيچيك‌‏‎ در‏‎ سوم‌‏‎ قباله‌‏‎ رسم‌الخط‏‎ الفباي‌‏‎
دستكاري‌‏‎ الفبا‏‎ اين‌‏‎ ضمن‌‏‎ در‏‎ و‏‎ نشده‌‏‎ مشاهده‌‏‎ جهان‌‏‎ در‏‎ تاريخي‌‏‎
تا‏‎ است‌‏‎ شده‌‏‎ داده‌‏‎ تغيير‏‎ ويژه‌اي‌‏‎ نشانه‌هاي‌‏‎ با‏‎ و‏‎ گرديده‌‏‎
از‏‎.‎درآيد‏‎ نگارش‌‏‎ به‌‏‎ مشخص‌ ، ‏‎ ناحيه‌‏‎ آن‌‏‎ در‏‎ عصر‏‎ آن‌‏‎ كردان‌‏‎ زبان‌‏‎
از‏‎ پس‌‏‎ نيز‏‎ و‏‎ مذكور‏‎ مبادي‌‏‎ به‌‏‎ توجه‌‏‎ با‏‎ حقير‏‎ اين‌‏‎ رو ، ‏‎ اين‌‏‎
ساختار‏‎ تطبيقي‌‏‎ بررسي‌‏‎ و‏‎ سوم‌‏‎ قباله‌‏‎ واژگان‌‏‎ تحليل‌‏‎ و‏‎ تجزيه‌‏‎
مي‌گيرد‏‎ نتيجه‌‏‎ چنين‌‏‎ كردي‌ ، ‏‎ معاصر‏‎ زبان‌‏‎ با‏‎ آن‌‏‎ جملات‌‏‎ دستوري‌‏‎
كردي‌‏‎ نوشتار‏‎ و‏‎ گفتار‏‎ از‏‎ شيوه‌اي‌‏‎ سوم‌‏‎ قباله‌‏‎ خط‏‎ و‏‎ زبان‌‏‎ كه‌‏‎
آرامي‌‏‎ هزوارشهاي‌‏‎ و‏‎ يوناني‌‏‎ زبان‌‏‎ تاثير‏‎ تحت‌‏‎ كه‌‏‎ است‌‏‎ باستان‌‏‎
مورد‏‎ دو‏‎ چند‏‎ هر‏‎ كه‌‏‎ است‌‏‎ توجه‌‏‎ شايان‌‏‎ نيز‏‎است‌‏‎ گرفته‌‏‎ قرار‏‎
و‏‎ زبان‌‏‎ كه‌‏‎ يوناني‌‏‎ الفباي‌‏‎ و‏‎ زبان‌‏‎ به‌‏‎ اورامان‌‏‎ قباله‌هاي‌‏‎ از‏‎
كه‌‏‎ است‌‏‎ آشكار‏‎ اما‏‎ ;است‌‏‎ شده‌‏‎ بوده‌ ، نوشته‌‏‎ عصر‏‎ آن‌‏‎ رسمي‌‏‎ خط‏‎
دوران‌ ، ‏‎ آن‌‏‎ رسمي‌‏‎ زبان‌‏‎ كنار‏‎ در‏‎ بحث‌‏‎ مورد‏‎ منطقه‌‏‎ ساكنان‌‏‎ زبان‌‏‎
كه‌‏‎ است‌‏‎ رو‏‎ اين‌‏‎ از‏‎ هم‌‏‎ و‏‎ است‌‏‎ بوده‌‏‎ زبانها‏‎ سر‏‎ بر‏‎ و‏‎ رايج‌‏‎
زبانها‏‎ سر‏‎ بر‏‎ و‏‎ مانده‌‏‎ برجاي‌‏‎ زايا‏‎ و‏‎ پويا‏‎ تاكنون‌‏‎ بي‌وقفه‌‏‎
.است‌‏‎ روان‌‏‎
نياكان‌‏‎ اين‌ ، ‏‎ از‏‎ پيش‌‏‎ سال‌‏‎ اندي‌‏‎ و‏‎ هزار‏‎ در‏‎ كه‌ ، ‏‎ آن‌‏‎ سخن‌‏‎ فرجام‌‏‎
و‏‎ زبان‌‏‎ از‏‎ حكومتي‌ ، ‏‎ زبان‌رسمي‌‏‎ كنار‏‎ در‏‎ امروزي‌‏‎ كردان‌‏‎
.بوده‌اند‏‎ نيزبرخوردار‏‎ خود‏‎ به‌‏‎ مخصوص‌‏‎ رسم‌الخط‏‎ الفباو‏‎
دارد‏‎ ادامه‌‏‎

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

دوازده − پنج =