هويت فرهنگی و تاريخ كردان خاوميانه / بخش دوم
دکتر سوران کردستاني محقق و نويسنده کرد
منتشر شده در روزنامه همشهری
شماره 2141 ،14 JUN 2000 خرداد 1379 ، چهارشنبه 25
شمسي ، هجري سال 1324 در دوم ، بين‌الملل جنگ جريان در
سرشناس روحاني محمد ، قاضي رهبري به ايراني كردان بارديگر
گام خويش قومي حقوق احقاق و هويت احراز مسير مهابادي ، در
تحت نيز بار اين امازدند دست اقداماتي به و برداشتند
-طلب تجزيه و بيگانه ايادي و خائن و متجاسر چون عناويني
اقوام سركوب استراتژي هميشگي و كليشه‌اي اصطلاحات از كه
مورد -است شمار به ايران مدفون سلاطين سنتي سلطه عصر در
.گرديدند واقع پهلوي رژيم تحقير و قلع‌وقمع ;سركوب
فاصله در نفت صنعت شدن ملي سراسري نهضت جريان در همچنين ،
طرفداران جرگه به ايراني كردهاي شمسي ، سالهاي 13291333
اصطلاحات به و پيوستند مصدق محمد دكتر ملي كابينه
خويش از تحركاتي راه اين در و بستند اميد وي اجتماعي
مرداد ، ننگين 28 كودتاي باوقوع نهايت ، در كه دادند بروز
طول در بدينسان و گرديدند سركوب ايرانيان ساير با همراه
ايران سراسر بر وديكتاتوري اختناق جو دوم ، پهلوي حاكميت
.گرديد حاكم كردستان بر جمله از و
كردستان در اجتماعي /سياسي معاصر وقايع سير مطالعه از
دو با همواره ايراني كردان كه برمي‌آيد چنين ايران ،
بحران نخست ، :بوده‌اند روبه‌رو خويش جامعه در اصلي بحران
اما.ايراني ملي هويت مشترك بحران دوم ، و كرد قومي هويت
مشاركتهاي و ازفعاليتها همواره را قومي ، كردان هويت بحران
روند ، اين بازتاب ويژه به.است داشته نگاه دور اجتماعي
و افكنده سايه كردستان اجتماعي بافت گوناگون زواياي بر
تنور و كشانيده حاشيه به و ساخته منزوي و مطرود را آنان
.است داشته نگاه داغ همچنان را قومي هويت بحران
ما كشور شرايط ايران ، در اسلامي انقلاب روزگار به اينك
بحران اين از خروج مستعد و مساعد ديگري زمان هر از بيش
ما قوانين تمامي اساسي منبع كه آنجا از.است تاريخي
خروج زمينه‌ساز بهترين خود اين لذا است ، قرآن مسلمانان
كشور نظام اينكه به نظر و است قومي هويت مزمن بحران از
و اسلاميت منادي نظامي چنين و است اسلامي جمهوري ما
رابراي شرايط بهترين موهبت دو اين لذا مي‌باشد ، جمهوريت
.است نموده فراهم مزبور بحران از خروج
بر چنين ايران ، در كردان قومي هويت بحران سير بررسي از
وجود بحران اين رفع راه در چند موانعي همواره كه مي‌آيد
:از عبارتند آنها اهم كه است داشته
.وبالعكس كردها به نسبت مركزي دولت اعتماد عدم -1
و بدبيني و بي‌تفاوتي جو تشديد و استمرار ;وجود -2
منطقه‌اي ، و قبيله‌اي و نژادي تعصبات از ناشي كينه‌توزي
كردستان دولتي ، در غيركرد مسئولين كردو مردم فيمابين
.كردنشين ونواحي
سوي از بودن ، دوم درجه شهروند و فرهنگي حقارت احساس -3
.است بوده قومي هويت بحران مزمن استمرار از ناشي كه كردان
ترويج و آموزش:همچون قومي ، /فرهنگي حقوق از محروميت -4
طور به (قومي ادبيات و زبان عنوان به)كردي ادبيات و زبان
فارسي ادبيات و زبان آموزش با همراه گسترده و آزادانه
(.رسمي و ملي ادبيات و زبان عنوان به)
در كردها قومي هويت بحران زمينه در مطالعات نتايج
است آن بيانگر بوده‌اند ، مواجه بحران اين با كه كشورهايي
جغرافيايي مواقع و زماني مقاطع در حاكميتها برخورد كه
زير صورت چهار از حال هر به اما است ، بوده متفاوت مختلف ،
:نيست خارج
هيات برخورد ، اين در:كرد قومي هويت با انكاري برخورد -1
و كرد موجوديت به “اصولا و “اساسا مسلط ، نظام و حاكمه
فرهنگيش ، و تاريخي سابقه و كردي فرهنگ و كرد قوم هويت
و انساني غير برخورد نوع اين نمونه.نيست معترف و قائل
لائيك نظام و حاكمه هيات برخورد علمي ، غير و عقلاني غير
كردان “اساسا نظام ، اين.است تركيه كماليست /تركيست پان
را آنها قومي اصالت و مي‌نامد (كوهي تركهاي)را تركيه
.مي‌كند انكار
:كردان قومي هويت با سركوبگرانه و تحقيرآميز برخورد -2
دولت سياستهاي كردان ، با برخوردي چنين نمونه بهترين
درقبال پهلوي‌ها دوران بويژه و ستم‌شاهي عصر در مركزي
.است بوده ايراني كردان
:كردان قومي هويت با امپراليستي و مدارانه قيم برخورد -3
آمريكايي مشي برخوردي ، چنين نمونه بارزترين و مناسبترين
سركوب ازسويي ، كه آمريكاست دولت امپرياليستي سياستهاي و
ديگر ، طرف از و مي‌دهد قرار حمايت مورد را تركيه كردان
در.است داده قرار خود حمايت تحت را عراق شمال كردان
كه مي‌دهد نشان علاقه كرد مسئله به زماني آمريكا واقع ،
.گيرد برعهده را كردان قيمومت خود
نيز و كردان قومي هويت با متصوره برخورد نوع چهارمين -4
برخورد همانا مسئله ، اين با اصولي برخورد نوع تنها
برخوردي چنين راستي به كه است انسان‌مدارانه و اسلامي
.است خدمتگزاران دولت و اسلامي جمهوري نظام شايسته
اقوام فرهنگي حقوق
مطالعات و شناسي ايران /شناسي كردستان پژوهشهاي از
مسئله كه برمي‌آيد چنين كرد ، قوم شناخت زمينه در فرهنگي
اقوام ساير همچون ايران كردهاي فرهنگي حقوق و هويت
معاصر اجتماعي /سياسي معضلات از يكي عنوان به ايراني ،
بررسي و توجه شايان مقوله‌اي و بوده مطرح ايراني جامعه
طور به فرهنگي حقوق و هويت مسئله البته.است گرديده تلقي
ايراني اقوام مشترك تاريخ طول در محسوس غير و نامريي
و ازحساسيت بيستم قرن در بويژه اما داشته ، وجود همواره
و حساسيت اين آنچه و است بوده برخوردار بيشتري اهميت
به نسبت كرد جامعه خودآگاهي همانا شده ، باعث را اهميت
مطالبه اخير ، سده درطول لذا.است بوده خويش فرهنگي هويت
و تشديد و ايجاد با فرهنگي ، حقوق و قومي هويت اين
طرفي ، ازاست بوده همراه جامعه در بحرانهايي شدن شعله‌ور
نتيجه در و است انجاميده آن تشديد به بحران ، اين تداوم
و فرهنگي حقوق احقاق به نياز ;خودآگاهي رشد مستمر پروسه
ايجاد ;مطالبات اين احراز در ناكامي ;قومي هويت احراز
متناوبي سيكل بحرانها ، اين استمرار و تشديد نيز و بحران
بر همچنان كه است آمده پديد بحران تشديد و استمرار از
حقوق تامين بنابراين ، .شد خواهد افزوده‌تر آن دامنه
و فراگير طور به اقتصادي /سياسي /اجتماعي /فرهنگي
حل راه و اصلي چاره و اساسي درمان جوامع ، در عادلانه
اين كه است ديرزماني البته.بحرانهاست اين تمامي نهايي
در.است شده پذيرفته و شناخته بين‌المللي سطح در حقوق
حقوق) كننده تامين جهاني اسناد بر مروري زمينه ، اين
.مي‌سازد راآشكار موضوع اهميت ،(فرهنگي
،(فرهنگي حقوق) درباره شده منتشر حقوقي سند نخستين (1
قريب) دسامبر 1948 در 10 كه است بشر حقوق جهاني اعلاميه
متحد ملل سازمان عمومي مجمع تصويب به (پيش قرن نيم به
حق انساني هر اعلاميه ، اين ماده 27 براساس.است رسيده
داشته مشاركت خويش جامعه فرهنگي حيات در آزادانه دارد
و علمي پيشرفتهاي در و گردد بهره‌ور هنرها از و باشد
براساس نيز ، .گردد برخوردار آن مزاياي از و سهيم فرهنگي
و ملي مساعي ازطريق دارد حق كس هر اعلاميه ، همين ماده 22
فرهنگي و اجتماعي اقتصادي ، حقوق بين‌المللي ، همكاريهاي
اوست ، شخصيت آزادانه نمو و رشد و مقام لازمه كه را خويش
.آورد بدست كشور ، هر منابع و تشكيلات و ساختار رعايت با
از برخورداري مزبور ، اعلاميه ماده 27 برابر همچنين ،
استفاده و مذهبي مراسم اجراي و آموزش و خاص فرهنگي زندگي
عنوان به زباني و مذهبي قومي ، اقليتهاي براي خاص زبان از
.است شده پذيرفته و شناخته فرهنگي ، حقوق
منشور بشر ، حقوق جهاني اعلاميه‌هاي انواع از ديگر يكي (2
.رسيد تصويب به سال 1981 در كه است بشر حقوق آفريقايي
دقيق رعايت با كشور يك افراد تمامي منشور ، اين براساس
لازم فرهنگي توسعه به دارند حق خود فرهنگي هويت و آزادي
بشريت مشترك ميراث يكسان‌از صورت به و يابند دست
.گردند بهره‌مند
مقوله گرديد ، برپا سال 1990 در كه كپنهاك كنفرانس در (3
اين در.شد واقع توجه مورد ديگر بار (فرهنگي حقوق)
به و پذيرفته كنندگان شركت سوي از زير حقوق كنفرانس
حق ;مادري زبان از آزادانه استفاده حق:شد شناخته رسميت
حق ;مذهبي و زباني فرهنگي ، قومي ، هويت توسعه و صيانت
با يا خودي كشور افراد ساير با روابط حفظ و برقراري
مليتي نژادي ، ريشه داراي مرزها سوي آن در كه كساني
اين مصوبات براساس نيز.هستند يكسان مذهبي يا فرهنگي
نه اقليتها مذهبي و زباني فرهنگي ، نژادي ، هويت كنفرانس ،
دلخواه شرايط بلكه گيرد ، قرار حمايت مورد مي‌بايست تنها
.گردد ايجاد بايد حمايتي چنين تضمين جهت مطلوب و
به Sommet سومه در گردهمايي 1990 در كه منشوري براساس (4
قومي ، هويت گرديد ، مرسوم (پاريس منشور) به و رسيد تصويب
حمايت مورد مي‌بايست ملي /قومي اقليتهاي مذهبي فرهنگي ،
هويتي چنين رواج و ارتقا براي مناسب شرايط و گيرد قرار
.گردد فراهم و ايجاد
در متحد ملل سازمان عمومي مجمع دسامبر 1992 ، در 18 (5
(فرهنگي حقوق) خصوص در اعلاميه‌اي شماره 135/47 قطعنامه
زباني و مذهبي نژادي ، ملي ، اقليتهاي به متعلق افراد
زير فرهنگي حقوق اعلاميه ، اين براساس.نمود تصويب
:است شده شناخته رسميت به و پذيرفته
عمل و خود آيين به پايبندي ;خود خاص فرهنگ از استفاده حق
در كامل مشاركت حق ;خود خاص زبان بردن كار به ;آن طبق بر
حق ;عمومي و اقتصادي اجتماعي ، مذهبي ، فرهنگي ، زندگي
آن به كه اقليتهايي سرنوشت خصوص در تصميم‌گيري در مشاركت
;خود به مخصوص مجامع و انجمنها اداره و تاسيس ;وابسته‌اند
هرگونه بدون صلح‌آميز و آزاد روابط حفظ و برقراري حق
با و خودي گروه افراد ساير با نژادي تبعيض انديشه
و نژادي يا مليتي ريشه دليل به كه ديگر كشورهاي شهروندان
.مي‌باشند پيوند در آنها با زباني يا مذهبي وابستگي
اقليتي ، و منطقه‌اي زبانهاي اروپايي منشور براساس (6
شورا عضو دولتهاي تمامي سال 1992 ، در اروپا شوراي مصوب
يك به متعلق افراد فرهنگي حقوق از برخي كه دارند وظيفه
:از عبارتند فرهنگي حقوق اين.كنند رعايت را اقليتي گروه
استفاده حق ;ملي و قومي فرهنگي ، هويت اركان از صيانت حق
تاسيس ;اجتماعي يا خصوصي زندگي در خودي زبان از آزاد
;زبان فراگيري و آموزش ;خود به مخصوص خصوصي آموزش موءسسات
هويت داراي كه افرادي ساير با روابط برقراري و ايجاد
.هستند يكسان مذهبي و زباني فرهنگي ، نژادي ،
:ماخذ و منابع
.كريم قرآن -1
مرداد ;كردستاني سوران /اردلان دركردستان مشروطيت -2
.شمسي 1378
.شمسي زمستان 1378:كردستان سوران با مصاحبه -3
فرهنگها ، متقابل و تكاملي شناخت نظريه /لتعارفوا طرح -4
كردستاني ، سوران:تمدنها مفاهمه و تفاهم فرهنگي ، تكامل
.شمسي دي‌ماه 1378
شماره همشهري خانيكي ، هادي ;مي‌شود منجمد هويت وقتي -5
.1802
.شماره 1985 همشهري صباغيان ، علي:فرهنگي سياست -6
.شماره 2054 همشهري:فرهنگ آسيبشناسي -7
فروردين 1379 امروز ، 16 مراد ، قاضي حسن:نوين عصبيت -8
.شمسي
سيمونيه ، يانوچ:بشر حقوق شده فراموش بخش فرهنگي حقوق -9
همشهري مصطفي‌زادگان ، رضا ترجمهاس.اساي.آر از نقل به
.شماره 1908
سيمونيه ، يانوچ:امروز جهان در فرهنگي اقليتهاي -10
.شماره 1909 همشهري مصطفي‌زادگان ، رضا ترجمه